Τὸ δόγμα τῆς συλλογικῆς ἐνοχῆς στὴ Θεσσαλονίκη

 Χρονογραφίες


Ἔχει ἰδιαίτερη ἀξία ὅταν χρησιμοποιεῖται ἐναντίον συναισθηματικῶν κι ἐνοχικῶν λαῶν, μὲ ἔντονη τὴν αἴσθηση τοῦ «τί θὰ πεῖ ὁ κόσμος γιὰ ἐμένα». Ἕνας τέτοιος λαὸς εἶναι καὶ οἱ Ἕλληνες, εἰδικὰ οἱ ἐκτὸς τοῦ ἀθηναϊκοῦ πειραματικοῦ σωλήνα. Συγκεκριμένα, οἱ Θεσσαλονικεῖς.

Ἔτσι, ὁ συναισθηματισμὸς ἐναντίον τους πιάνει τόπο καὶ παράγει ἀποτέλεσμα: σιωπή, ἀμηχανία, «ταπεινῶστε με, εἶμαι ἔνοχος». Ἡ καταγγελία γιὰ συλλογικὴ ἐνοχή τους πιάνει τόπο, ὅπως φαίνεται, ὅταν ὁ πρῶτος πολίτης τῆς Θεσσαλονίκης ὑποστηρίζει ὅτι ὑπάρχει «ντροπή μας για όσα έγιναν, για όσα κάναμε, και κυρίως για όσα δεν μπορέσαμε ή δεν θελήσαμε να κάνουμε, γηγενείς και πρόσφυγες, δεξιοί και αριστεροί κατά και μετά τον πόλεμο». Κάποιος θὰ ἔπρεπε νὰ πεῖ σὲ ὅσους συμμερίζονται τέτοιες καταγγελίες νὰ πάψουν τὸ αἰώνιο τροπάρι τῆς ἀόριστης γενικῆς καταγγελίας, ὅλων τῶν Θεσσαλονικιῶν καὶ τὰ περὶ «ἑβραϊκῶν ταφικῶν πλακῶν στὸν Ἅγιο Δημήτριο», καὶ νὰ ὑποδείξουν τοὺς πέντε, δέκα, ἑκατό, χίλιους Θεσσαλονικεῖς οἱ ὁποῖοι ἔφαγαν τὶς ἑβραϊκὲς περιουσίες, τὶς ἑβραϊκὲς οἰκοδομές, πλούτισαν κι ἔγιναν σημαίνοντα μέλη τῆς τοπικῆς κοινωνίας κ.ο.κ. Ἂν δὲν τὸ κάνουν, ἂν δὲν μᾶς δώσουν λίστες μὲ ὀνόματα συμμετεχόντων, συκοφαντοῦν ὅσους δὲν συμμετεῖχαν στὴν λεηλασία αὐτή.

Στὴ χώρα τῶν Λωτοφάγων, ὅπου οὔτε ἡ μνήμη τῆς Γενοκτονίας τῶν Μικρασιατῶν δὲν τιμᾶται δεόντως οὔτε διαδίδεται κρατικὰ καὶ διεθνῶς, παρ’ ὅλο ποὺ καθιερώθηκε ἐπίσημα ἐδῶ καὶ 24 χρόνια· στὴ χώρα ὅπου ἀποσιωπᾶται συνειδητὰ ἢ ἐνίοτε παραλείπεται ἀπὸ τὴ σχολικὴ διδασκαλία ἡ γενοκτονία τῶν Ποντίων, εἶναι τουλάχιστον ὑποκριτικὸ νὰ ντρέπεται γιὰ λογαριασμό μας κάποιος ποὺ «ξεχάσαμε τοὺς νεκροὺς Ἑβραίους τῆς Θεσσαλονίκης» καὶ νὰ καταγγέλει ὅτι τοὺς ξεχάσαμε ἀπὸ ἀντιεβραϊσμὸ καὶ ἑλληνορθόδοξο ἐθνικισμό. Δὲν τοὺς «ξεχάσαμε» γιὰ λόγους ἐθνικισμοῦ κι Ὀρθοδοξίας, τοὺς ξεχάσαμε γιατὶ τὰ πτώματα τοῦ Β’ Παγκοσμίου ξεχάστηκαν παντοῦ ἀπὸ τοὺς ἐπιζῶντες μέσα στὴν μεταπολεμικὴ εὐημερία καὶ κατανάλωση, ὅπως ξεχάστηκαν τὰ πτώματα τοῦ 1922, τοῦ Ἐμφυλίου καὶ ὅλων τῶν ἀλλεπάλληλων συμφορῶν. Μέσα στὸ ἀπερίγραπτο ξεσπίτωμα καὶ τὸ φονικὸ τοῦ 1940-1949, οἱ μακεδόνες Θεσσαλονικεῖς, ἀπὸ Δ. Μακεδονία, ἀπὸ βουλγαροκρατούμενη Ἀν. Μακεδονία, ἀπὸ τὰ χωριὰ στὸ Κιλκὶς καὶ τὴ Φλώρινα, ποὺ ἄφησαν ἀποκλειστικὰ γιὰ τὸ πίσω μέρος τοῦ κεφαλιοῦ τους ὅλα αὐτὰ τὰ δεινά, ἢ οἱ Μικρασιάτες τῆς Θεσσαλονίκης ποὺ ἔπρεπε –μεταξὺ 1923-1981– νὰ μὴν ἐκδηλώνουν πολιτικὰ τὴν καταγγελία τῆς γενοκτονίας τους «γιατὶ ἡ Ἑλλάδα ἦταν σύμμαχος χώρα τῆς Τουρκίας», ὅλοι αὐτοὶ ἔπρεπε κατ’ ἐξαίρεση νὰ θυμοῦνται τὸ χαμὸ τῶν Θεσσαλονικιῶν Ἱσραηλιτῶν! Γίνεται αὐτό; Αὐτὴ ἡ ἐξαίρεση; Μήπως θὰ φορτωθοῦμε καὶ τὰ πλιάτσικα τῶν Ρουμανόβλαχων τῆς Πίνδου ἐπὶ Κατοχῆς, ποὺ ἦρθαν στὴ Θεσσαλονίκη μετὰ τὴν συνθηκολόγηση τῆς Ἰταλίας; Κι ὁ μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος; Γιατὶ τὸν ἀνακήρυξε Δίκαιο τῶν Ἐθνῶν τὸ Ἰσραήλ; Τί ἔκανε ἐπὶ Κατοχῆς; Ὅποιος πιστεύει ὅτι «ὡς ἄτομα», γενικὰ καὶ ἀόριστα, οἱ Θεσσαλονικεῖς (φτωχοί, ἄσημοι, μεροκαματιάρηδες κ.λπ.) δὲν θέλησαν (!) ἢ δὲν ἔκαναν ὅσα ἔπρεπε γιὰ νὰ ἀποφευχθεῖ ἡ ἐξόντωση τῶν Ἰσραηλιτῶν τῆς Θεσσαλονίκης, ἔχει στρεβλὴ ἀντίληψη γιὰ τὶς δυνατότητες τῶν «ἀτόμων» στὴν κοινωνία. Γιὰ ἀρχή, ἂς πάει ὁ ἴδιος νὰ καταγγείλλει τὸν ἐργοδότη του καὶ νὰ ζητήσει αὔξηση, γιὰ νὰ δεῖ τὴ δύναμή του καὶ νὰ φαντασθεῖ τί δυνατότητες εἶχαν οἱ πολίτες τῆς Θεσσαλονίκης ἀπέναντι στὰ γερμανικὰ στρατεύματα κατοχῆς.

Ἂς μὴ μᾶς θυμίζει κανεὶς τὴν ἱστορία τῆς πόλης. Φυσικὰ καὶ εἶναι αἰσχρὴ ἡ συνεργασία μὲ τοὺς Γερμανοὺς ἢ ἡ λεηλασία τῶν ἑβραϊκῶν περιουσιῶν. Μὲ ὀνόματα, διευθύνσεις καὶ τηλέφωνα. Ἂν ἀρχίσουμε νὰ θυμόμαστε, νὰ τὰ πάρουμε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὰ πράγματα, καὶ νὰ θυμηθοῦμε ὅτι οἱ Ἑβραῖοι τοῦ 1492 συνεργάστηκαν μὲ τοὺς Ὀθωμανοὺς ὥστε νὰ περιθωριοποιηθοῦν ἐμπορικὰ καὶ πληθυσμιακὰ οἱ Ἕλληνες τῆς πόλης στὴν ἴδια τους τὴν πατρίδα. Μερικοὶ ἐμετικοὶ τύποι μετρᾶνε τὶς λιγοστὲς ἀρχαῖες πλάκες ποὺ βρέθηκαν σὲ ἑβραϊκὰ σπίτια ὡς ἀπόδειξη ὅτι ἡ ἑβραϊκὴ κοινότητα δὲν ἔκανε ὅ,τι οἱ χριστιανοὶ Ἕλληνες μεταπολεμικά: λὲς καὶ δὲν κατοίκησαν οἱ Ἑβραῖοι τοῦ 1492 αὐθαίρετα στὰ ἡμικατεστραμμένα σπίτια τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων. Λὲς καὶ δὲν πῆραν μετὰ τὸ 1492, μαζὶ μὲ τοὺς Ὀθωμανοὺς ἀπὸ τὸ 1430, τὶς περιουσίες τῶν φονευθέντων Ἑλλήνων κατὰ τὴν Ἅλωση τῆς Θεσσαλονίκης. Ἢ νὰ θυμηθοῦμε τὴν περίοδο 1897-1911, ποὺ ἡ ἑβραϊκὴ κοινότητα τῆς πόλης (ὅπως περήφανα τὸ παραθέτει ἡ Ρένα Μόλχο) ἔκανε ἀνθελληνικὰ ἐμπάργκο καὶ γιουχάιζε τοὺς ἕλληνες στρατιῶτες αἰχμαλώτους τοῦ 1897 ποὺ παρέλαυναν στὴν πόλη. Κι ὅμως, κανεὶς ἕλληνας ἱστορικὸς τῆς Θεσσαλονίκης δὲν ἔχει ἀποδώσει συλλογικὴ εὐθύνη οὔτε ζήτησε συλλογικὴ συγγνώμη ἀπὸ τὴν ἑβραϊκὴ κοινότητα. Γιατί; Γιατὶ αὐτὲς εἶναι συμπεριφορὲς τμήματος τῆς ἑβραϊκῆς κοινότητας, ὅχι ὅλων· γιατὶ δὲν ὑπάρχει καιρὸς γιὰ νὰ μετρήσουμε τὰ πτώματα· γιατὶ οἱ ἁρπαγές, οἱ ἀδικίες καὶ τὰ πτώματα συσσωρεύονται τὸ ἕνα πάνω στὸ ἄλλο μέσα στοὺς αἰῶνες τῆς πόλης -νά γιατί.

Κι ἔρχονται σήμερα, νὰ μᾶς μιλήσουν γιὰ συλλογικὴ ἐνοχὴ τῶν Χριστιανῶν τῆς Θεσσαλονίκης. Ἡ συλλογικὴ ἐνοχὴ εἶναι αὐτὴ μὲ τὴν ὁποία ἐξόντωσαν οἱ Γερμανοὶ τοὺς Ἑβραίους. Δὲν ἀνεχόμαστε νὰ μᾶς καταδικάζει κανένας συλλογικὰ καὶ νὰ ἐπαναλαμβάνει τὶς συνθῆκες ἠθικοῦ στριμώγματός μας, ὡς Ἑλλήνων, ἐπὶ Τουρκοκρατίας.