Η επέλαση της προόδου και τα παιδιά της, του Ανδρέα Σπύρου,

Η επέλαση της προόδου και τα παιδιά της  του Ανδρέα Σπύρου Πρώτη διαδικτυακή ανάρτηση: πηγή: Αντίφωνο, Σύντμηση τμημάτων από το βιβλίο «Το ελληνικό σχολείο μετά είκοσι έτη», εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2008. [Με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς...] Κάθε εποχή έχει τη νοοτροπία της. Κάποιοι επιβάλλουν έναν τρόπο, ανεξαρτήτως πως τελικά οι ιδέες τους λαμβάνουν σάρκα και οστά. Η απόσταση μεταξύ θεωρίας και εφαρμογής μπορεί να γίνει το άλλοθι τόσο του ακραίου όσο και του ρεαλιστή. Σε κάθε περίπτωση όμως, ορισμένοι επιφυλάσσουν για τον εαυτό τους τον ρόλο της άσπιλης συνείδησης της εποχής. Στο μεταξύ, δίνουν τον τόνο, αλλά δεν τους πιάνεις από πουθενά. Κάπως έτσι, μια «προοδευτική» νοοτροπία – «ηγεμονία στο εποικοδόμημα», όπως θα έλεγαν και οι ίδιοι – με κύριο μέλημα στις διακηρύξεις της το δημόσιο σχολείο, κατόρθωσε μέσα σε τριάντα χρόνια να το αφανίσει και να καταστήσει το ιδιωτικό σχολείο, από ανυπόληπτο εκπαιδευτήριο μέχρι τη δεκαετία του ’70, desideratum και συγχρόνως πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας. Η διάλυση του δημόσιου σχολείου σήμανε και το τέλος της ισότητας των ευκαιριών, υπαρκτής και χειροπιαστής για την προκοπή στον κοινωνικό στίβο πριν το 1980, νεφελώδους και απροσδιόριστης στη συνέχεια. Η νοοτροπία αυτή εν πολλοίς απορρέει από ένα ετερόκλητο σύνολο απόψεων – στεγασμένο κάτω από τον όρο «προοδευτικός» – το οποίο ωστόσο στα θέματα της Παιδείας πάντοτε βρίσκει τρόπο να συμφωνήσει, όταν πρόκειται να θεμελιώσει το λάθος και να συντηρήσει την «ασάλευτη ζωή». Όταν αυτή η «προοδευτική» νοοτροπία τελειώσει με την αγιογράφηση του παρελθόντος της, ίσως βρει καιρό να πει κάτι καθαρό και θαρραλέο για το μέλλον της Παιδείας στη χώρα μας. Της δόθηκε μεγάλη περίοδος χάριτος για να κάνει κάτι. Αποδείχθηκε αιχμάλωτη του εαυτού της και της αυταρέσκειάς της. Είναι καιρός οι άμεσα θιγόμενοι από την «πρόοδο» να σπάσουν τη σιωπή τους απέναντι στους μονίμως φωνασκούντες, στους αστέρες που μονοπωλούν τον πολιτισμό, την παιδεία και τα φώτα της δημοσιότητας: Στρατιές κομματικών συνδικαλιστών που για δεκαετίες δεν αφήνουν να προχωρήσει τίποτα – η απόλυτη ομοφωνία τους δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά με τη δημοκρατία μας. Θεωρητικοί που ποτέ δεν κατεβαίνουν από το ύψος των θεωριών τους. Πρόθυμοι «πατέρες της νεολαίας» σε διάφορα πόστα επιρροής της κοινής γνώμης («τα παιδιά αντιστέκονται, ανησυχούν, «βγαίνουν στον δρόμο», έχουν πάντα δίκιο). Συνθέτες και αρθρογράφοι με αποκλειστικά δικαιώματα στην εκπροσώπηση των ανησυχιών της νιότης· μια ιερεμιάδα κάθε τόσο ή μια έκθεση ιδεών για τα «σκουπίδια της τηλεόρασης», τα ναρκωτικά και το σύστημα και νομίζουν πως «έχουν βάλει το λιθαράκι τους στο καλύτερο αύριο». Γονείς που ανέθεσαν ακόμα και την ανατροφή των παιδιών τους στο κράτος, ενώ οι ίδιοι δεν είχαν ποτέ κανένα πρόβλημα με την απομύζησή του. Έχουν όλοι τους λόγο για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, εκτός από αυτούς που για τριάντα χρόνια κράτησαν όρθια τα σχολεία, μαχόμενοι στην πρώτη γραμμή, ενώ άλλοι κήρυτταν και σχεδίαζαν για λογαριασμό τους. Πρέπει κάποτε να ακουστούν όσοι δάσκαλοι και καθηγητές με ευγένεια και αφοσίωση άφησαν πίσω τους κάτι περισσότερο από παχιά λόγια και αδιάκοπη μεμψιμοιρία· να ακουστούν οι μαθητές που αγαπούν τα γράμματα και δεν περιμένουν να κληρονομήσουν περιουσίες και κοινωνικό status (υπάρχει και προοδευτικό μεταξύ των άλλων)· οι νέοι που εκτιμούν τις ίσιες κουβέντες και νιώθουν κάτι να απελευθερώνεται μέσα τους όταν ακούσουν μια αυστηρή και δίκαιη κρίση. Όταν δεν έχεις τα κότσια να προχωρήσεις αγγίζοντας την καρδιά των προβλημάτων, το ρίχνεις στα ολοήμερα σχολεία, στα κτήρια, στους υπολογιστές, στο internet, στους ψυχολόγους, στα ατελείωτα σεμινάρια σε ακριβά ξενοδοχεία, σε όλη αυτήν την πολυτελή «προοδευτική» αντίληψη για την Παιδεία. Άτεγκτη αποφασιστικότητα μόνο για τα εύκολα, για την πρώτη ύλη της δημοκοπίας. Λεφτά πάντοτε βρίσκονταν για όλες τις σπατάλες, εκτός από τη μέριμνα για τους ανθρώπους, την πιο φτηνή σε κόστος και πιο πλούσια σε απόδοση. Εντυπωσιακή παρέλαση της τεχνικής εκεί όπου απουσιάζει το νόημα, η ηθική στάση· πρόοδος χωρίς πνευματικό υπόβαθρο. Είναι πολύ ωραίο, αναφέρει ο Emerson, που η Βιρτζίνια συνδέθηκε τηλεγραφικά με το Μαίην· το θέμα είναι αν έχουν κάτι να πουν. Νέες τεχνολογίες χωρίς πνεύμα και στόχο καταλήγουν σε μια απλή επίδειξη νέων συσκευών. Τον ουρανό με τ’ άστρα να σου κατεβάσουν, αν δεν γυρίσεις να τον κοιτάξεις – αν δεν έχεις μάθει να τον κοιτάζεις – θα μείνει σαν το βάζο μεγάλης αξίας σε σπίτι που δεν μπορεί να το εκτιμήσει. Έχεις πανάκριβες βιβλιοθήκες χωρίς να διαβάζει κανείς, εργαστήρια που αραχνιάζουν, αφού κάποιοι έκαναν την «αρπαχτή» τους. Εδώ και πολλά χρόνια, πολλαπλασιάζονται ασυγκράτητα μόνο οι χούλιγκανς (η πελατεία του ολοκληρωτισμού), ο συνωστισμός στις καφετέριες (που βαφτίστηκε ελληνικός τρόπος ζωής), τα τέκνο-ζεϊμπέκικα στην τηλεόραση, οι διαγωνισμοί τραγουδιού (όνειρο ζωής πολλών μαθητών), τα κινητά τηλέφωνα, οι νίκελ εξατμίσεις και όλα τα σχετικά αξεσουάρ. Κάποιοι κρατάνε ζηλότυπα για τον μικρό τους κύκλο «το ανώτερο επίπεδο» και τις «δημιουργικές συγκρούσεις» – συχνά «περί όνου σκιας»· για τους υπόλοιπους έχουν να σερβίρουν μόνο την ομοφωνία τους πάνω σε στερεότυπες θεωρίες και ιδέες. Για πολλά παιδιά η μόνη πιθανότητα να συγκεντρωθούν σε κάτι ανώτερο είναι το δημόσιο σχολείο. Στα λαϊκά στρώματα το ψωμί βγαίνει δύσκολα και ο χρόνος δεν περισσεύει, το περιβάλλον συχνά δεν ευνοεί τη συγκέντρωση. Μαθημένος κάποιος στο εύκολο από το Δημοτικό, σε ένα περιβάλλον που δεν διαφέρει και σε τίποτε από την αλάνα της γειτονιάς του, φτάνει χωρίς αντίσταση και προσπάθεια στο Γυμνάσιο, δεν μπορεί να παρακολουθήσει, βαριέται, κάθεται στην άκρη και χαζεύει, ώσπου τα παρατάει γεμάτος αισθήματα μειονεξίας και μνησικακίας. Για αρκετούς ένα βήμα παραπέρα περιμένει η συμμορία. Το κατώτερο επιβάλλεται γρήγορα και εύκολα. Ράδιον έργον. Και επιβάλλεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Το καλύτερο ταυτίστηκε με το ευκολότερο. Η πτώση του επιπέδου επεκτείνεται ανεξέλεγκτα και προς κάθε κατεύθυνση. Όταν γίνονται τα αποκαλυπτήρια της πραγματικότητας, την οποία πολλοί επιμένουν να κοιτάνε ψύχραιμα και αδιάφορα, ο εκπρόσωπος της ΟΛΜΕ (συνδικαλιστικού οργάνου των καθηγητών) βρίσκει αμέσως τη λύση: ακόμα πιο εύκολα θέματα, να καταργηθεί η βάση του δέκα (10). Σε έναν διαγωνισμό όπου η ευκολία των θεμάτων θα μεταφέρεται από χρονιά σε χρονιά, δημιουργώντας ένα μέτρο και για τι Διαβάστε περισσότερα: