Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος: Ας στρέψουμε την προσοχή μας στους εαυτούς μας…

Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος, Λόγος Θεολογικός πρώτος: Προς Ευνομιανούς

Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=332280

Και αφού πλέον απαλλάξαμε τον λόγον από κάθετι το ξένον, και εστείλαμε την μεγάλην εκείνην λεγεώνα στην αγέλη των χοίρων να πέση μαζί τους στο βυθό, ας προχωρήσωμε σ’ εκείνο που έρχεται δεύτερον: ας στρέψωμε την προσοχήν μας στους εαυτούς μας και, σαν να επρόκειτο διά κανένα ανδριάντα, ας κάμωμε τον θεολόγον ομορφιά!

Αλλά πρώτα ας αναλογισθούμε το εξής: πού οφείλεται η τόση φιλοτιμία μας διά λόγια, ή μάλλον, λογοδιάρροια; Σε τι οφείλεται η καινοφανής αυτή αρρώστια και αχορταγία; Διατί εδέσαμε τα χέρια και οπλίσαμεν τας γλώσσας; Δεν εγκωμιάζομε την φιλοξενίαν; Δεν θαυμάζομε την φιλαδελφίαν, την φιλανδρίαν, την παρθενίαν, την πτωχοτροφίαν; Δεν θαυμάζομεν την ψαλμωδίαν, τις ολονυκτίες, τα δάκρυα; Δεν υπωπιάζομε το σώμα με τις νηστείες; Δεν εκδημούμεν προς τον Θεόν με τις προσευχές; Δεν κάνομε το «χείρον» υπηρέτην του «κρείττονος», δηλ. το χώμα (σώμα) του πνεύματος, ως να είμεθα οι δικασταί που οφείλουν να δικάσουν δικαίως τα δύο στοιχεία του «κράματός» μας; Δεν κάνομε την ζωήν μας μελέτην του θανάτου; Δεν γινόμεθα κύριοι των παθών, όταν ενθυμούμεθα την ευγένειαν που μας εδόδη άνωθεν; Δεν χαλιναγωγούμε τον θυμόν, που φουσκώνει και γίνεται άγριος; Δεν (χαλιναγωγούμε) την έπαρσιν που μας ταπεινώνει; την αλόγιστη λύπη, την απαιδαγώγητη ηδονή, τα πορνικά γέλια; τα άτακτα βλέμματα; την αχόρταγη ακοήν; τον άμετρον λόγον; τας ατόπους σκέψεις; και εν γένει όλα, όσα ο Πονηρός παίρνει από ημάς εναντίον μας, και μας εισάγει, -όπως λέγει η Γραφή-, τον θάνατον διά των θυρίδων, δηλ. των αισθητηρίων;

Και όμως! Όχι μόνον δεν θα τους εδιδάσκαμε, αλλά και θα εδίδαμεν ελευθερίαν ακόμη και εις τα πάθη των άλλων, -όπως οι βασιλείς δίδουν «αφέσεις» μετά από τις νίκες-, αρκεί μόνον να έδειχναν ότι τάσσονται με το μέρος μας, έστω και, αν θα εξακολουθούσαν να καταφέρωνται κατά του Θεού με περισσότερη ασέβεια και θρασύτητα! Δηλαδή, σ᾽ ανταπόδοσι τους δίδομε μια όχι καλή, μια κακή ανταμοιβή: την άδεια να ασεβούν ελεύθερα!

8. Αλλά θα σε ερωτήσω κάτι πολύ μικρό, διαλεκτικέ μου πολυλογά· «Συ δε απόκριναι», είπεν εις τον Ιώβ Εκείνος που του ωμίλησε «διά λαίλαπος και νεφών». Ποίον από τα δύο αληθεύει: «παρά τω Θεώ μοναί πολλαί εισιν», πράγμα που πληροφορείσαι από την αγία Γραφή, ή μία; Βεβαίως θα μου απαντήσεις: «πολλαί. Όχι μία. Και τι από τα δύο; πρέπει να γεμίσουν όλες, ή άλλες μεν ναι και άλλες όχι, ώστε να μένουν κενές, και συνεπώς άδικα ετοιμασμένες; Ναι όλες· διότι από όσα εδημιούργησεν ο Θεός τίποτε δεν έγινεν ασκόπως. Θα ημπορούσες όμως να μου ειπής, τι πάνω-κάτω θα έλεγες, ότι είναι αυτή η «μονή»;

Είναι άραγε η μετά τον θάνατον ανάπαυσις και η δόξα που απόκειται εις τους μακαρίους, ή κάτι άλλο; Όχι άλλο. Αυτό! Αλλ’ αφού εσυμφωνήσαμε σ’ αυτό, ας εξετάσωμε και αυτό: υπάρχει κάτι που όταν το κάμωμε, μας παρέχει τας μονάς αυτάς, όπως παραδέχομαι εγώ, ή όχι; Ασφαλώς υπάρχει. Και τι είναι αυτό; Οι διάφοροι τρόποι ζωής, οι διάφορες εσωτερικές διαθέσεις και το ότι η κάθε μια από αυτές οδηγεί κάπου αλλού, ανάλογα με την πίστιν, πράγμα που άλλωστε το ονομάζομεν «οδούς».

Πρέπει άραγε να τις βαδίσωμεν όλες ή μόνον μερικές από τις οδούς αυτές; Βεβαίως, αν αυτό είναι δυνατόν να το κάμη ο ίδιος άνθρωπος, όλας πρέπει. Και αν όχι όλες, όσο το δυνατόν πιο πολλές. Και αν ούτε αυτό, τουλάχιστον μερικές! Και αν ούτε αυτό, μπορούμε να κάμωμε, -είναι άλλωστε μεγάλο πράγμα-, ας βαδίση ο καθένας έστω και μίαν μόνον, αλλά κατά τρόπον τέλειον, όπως εγώ τουλάχιστον φρονώ! Σωστά το σκέπτεσαι αυτό. Τώρα λοιπόν τι θα κάμης!

Όταν ακούης ότι η οδός είναι μία και μάλιστα στενή, τι σου φαίνεται ότι θέλει να μας ειπή το ρητόν αυτό; «Βεβαίως μία, λόγω της αρετής! Διότι η αρετή είναι μία, έστω και αν διασχίζεται εις πολλάς»! Και στενή, λόγω των ιδρώτων, εξ αιτίας των οποίων διά τους πολλούς δεν είναι ούτε καν βατή! Και μάλιστα αν η σύγκρισις γίνη με το πλήθος των αντιθέτων, και ιδίως εκείνων που ακολουθούν τον δρόμον της κακίας!

Έτσι νομίζω και εγώ! τι όμως θα γίνη, ω βέλτιστε, αν όντως αυτό είναι σωστό, ότι δηλαδή, ως να είχατε αντιληφθή ότι η διδασκαλία μας μειονεκτεί κάπως, αφήσατε όλους τους άλλους δρόμους και οδηγείσθε και συνωστίζεσθε εις αυτήν και μόνον, δηλ. την οδόν που κατά μεν την ιδικήν σας γνώμην είναι της λογικής και της θεωρίας, κατά δε την ιδικήν μου, της φλυαρίας και της τερατολογίας. Ας σας επιτιμήση ο Παύλος, που μετά την απαρίθμησιν των χαρισμάτων αυτό το ωνείδισε πικρά με τα εξής λόγια: «Μη πάντες απόστολοι, μη πάντες προφήται»; και τα εξής.

9. Αλλ’ έστω! Συ είσαι υψηλός και κάτι πιο πάνω από τους υψηλούς! Και, αν σου αρέση εγώ λέγω πιο πάνω από τα σύννεφα! Συ είσαι θεατής των αθεάτων, ακροατής των αρρήτων! Μετά τον Ηλίαν πρώτος συ υψώθης εις τους ουρανούς, και μετά από τον Μωυσήν, ηξιώθης να ιδής τον Θεόν, και μετά τον Παύλον να ανεβής εις τον ουρανόν!

Διατί τους χρείεις όλους αυτούς αγίους σε μία ημέρα, και τους χειροτονείς θεολόγους, και τρόπον τινά τους εμφυσάς την μόρφωσιν και έτσι εδημιούργησες πολλά συνέδρια αμαθών λογίων;! Διατί περιτυλίγεις τους ασθενεστέρους με τους ιστούς της αράχνης, σαν με κάτι το σοφό και το σπουδαίον;!

Διατί ξεσηκώνεις «σφηκοφωλιες, κατά της πίστεως; Διατί μας σχεδιάζεις ένα ξεφύτρωμα «διαλεκτικών», όπως παλαιά οι μύθοι («ξεφύτρωναν») τους γίγαντας; Διατί όσους ευρήκες κουφιοκέφαλους και χωρίς ανδρισμόν, τους συγκέντρωσες ως συρφετόν εις μίαν χαράδραν και, αφού με τις κολακείες σου τους έκαμες ακόμη πιο θηλυπρεπείς, έφτιαξες ένα καινούργιο «εργαστήριον» εκμεταλλευόμενος έξυπνα την βλακείαν τους;

Έχεις καμίαν αντίρρησιν, και δι’ αυτό το τελευταίον; Και τα άλλα; δεν τα υπολογίζεις καθόλου; Ναι. Αυτό είναι το κύριο σημείο!

Πρέπει κανείς να είναι κύριος και της γλώσσης του! Δεν μπορείς λοιπόν να την συγκρατήσης καθόλου την ωδίνα του λόγου; Εν τοιαύτη περιπτώση έχεις και πολλά άλλα θέματα που αξίξουν να δείξη κανείς σ᾽ αυτά την φιλοτιμίαν του. Στρέψε εκεί την αρρώστια σου να έχης έτσι και κάποιαν ωφέλεια

10. Κάνε μου την χάριν! Κτύπα την σιωπήν του Πυθαγόρου· τους κυάμους των Ορφικών· και την παράδοξη εκείνην αλαζονείαν τους γύρω από το «Αυτός έφα»! Κτύπα τις ιδέες του Πλάτωνος και τις μετενσωματώσεις και περιπλανήσεις των ψυχών μας και τις αναμνήσεις τους και τους διά την ψυχή όχι ωραίους (σιχαμερούς) έρωτας που προκαλούνται από τα όμορφα σώματα. Κτύπα την αθεΐαν του Επικούρου και τα «άτομά» του και την αφιλόσοφον «ηδονήν» του. Κτύπα του Αριστοτέλους την μικρόλογη πρόνοιαν, το «έντεχνον», την διδασκαλίαν του περί θνητότητος της ψυχής και το εντελώς ανθρώπινον των δογμάτων του!

Κτύπα της Στοάς την υπεροψία, των Κυνικών την λαιμαργία και αλητεία (χυδαιότητα)!
Κτύπα το ότι όλα αυτά είναι κούφια και γεμάτα φλυαρία. Κτύπα τα όλα όσα τερατολογούν γύρω από τας θυσίας, τους θεούς, τα είδωλα, τα «αγαθά» και κακοποιά δαιμόνια και όλες εκείνες τις παραδοξολογίες περί μαντείας, «θεογωγίας», «ψυχαγωγίας», δυνάμεως των αστέρων!

Και, αν συ αυτά δεν τα θεωρής ότι αξίζουν να ομιλήσης δι’ αυτά, διότι τάχα είναι θέματα ασήμαντα και έχουν πολλάκις ερευνηθή, και περιστρέφεσαι γύρω από τα ιδικά σου θέματα και προσπαθείς να τα παρουσιάσης, ότι «αξίζουν τον κόπον», εγώ θα σου υποδείξω και εδώ δρόμον πλατύν.

Άρχισε, σε παρακαλώ, να στοχάζεσαι περί κόσμου, ή κόσμων, περί της ύλης, περί της ψυχής, περί των λογικών ουσιών, των αγαθών και των πονηρών, περί της αναστάσεως, περί της κρίσεως, της ανταποδόσεως, των παθημάτων του Χριστού!

Διότι αυτά, αν επιτύχη κανείς, αυτό είναι κάτι το όχι ανώφελο! Και αν αποτύχη, αυτό είναι κάτι το χωρίς κίνδυνον!

Ας παρακαλέσωμεν λοιπόν τον Θεόν, τώρα μεν δι αυτά τα ολίγα [να αποβούν ωφέλιμα]. Και ίσως μετά από ολίγον θα ασχοληθούμε με το θέμα αυτό κάπως πιο ουσιαστικά.

Εν αυτώ Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών, ω η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν.

Από τα Άπαντα των Αγίων Πατέρων, Γρηγορίου του Θεολόγου, τόμος 1, Αθήναι 1976. Μετάφραση Αρχιμανδρίτη Μελετίου Καλαμαρά (μετέπειτα Μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης).

Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος: Ας στρέψουμε την προσοχή μας στους εαυτούς μας… | Πεμπτουσία (pemptousia.gr)

amethystos