Πηγή:http://theoprovlitos.blogspot.com/
................................................................................................................................................................
Λένε οι επαγγελματίες πολέμιοι της Εκκλησίας, ότι το Βυζαντιο δήθεν δεν είχε να επιδείξει διανοηση, τεχνες, επιστημες κλπ. Από που να αρχισω και που να τελειωσω. Θα πρεπει να γινουν πολλαπλες αναρτησεις ανά τομέα. Απλα θα επικαλεστω συνοπτικά τις δηλώσεις του Ροδίτη Τουρκου Υπουργου Παιδείας Resit Galip (1893-1934) όπως μας τις παραθετει ο Γερμανοεβραίος και καταγόμενος από οικογενια ρεφορμιστών Ραββινων Frank Tachau (1929-2010):
Όταν η Κωνσταντινουπολη έπεσε περίπου 500 χρόνια πριν, οι Βυζαντινοί λόγιοι αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την χώρα. Τίποτα δεν μπορουσε να τους κρατήσει. Πολλοί πήγαν στην Ιταλία και έφεραν ως αποτέλεσμα την Αναγέννηση εκεί.
Αλλα και ο Gaston Deschamps (1861-1931), αντικειμενικός Γαλλος περιηγητης του 1888 αναφερει:
Οι μητροπόλεις της Σμύρνης, της Εφέσου και της Φιλαδελφείας διαθετουν ίσως τα περισσότερα σχολεία και το πιό πολυάριθμο διδακτικό προσωπικό από όλες τις ορθόδοξες μητροπόλεις της Τουρκίας. "Η Ελλαδα" εγραφε στα 1728 ο Ελληνας γεωγραφος Μελέτιος "ονομα που άλλοτε ήταν μεγαλο κι ενδοξο και σημερα ταπεινο, η Ελλαδα αποκαλείται από τους ευρωπαίους Γραικία και από τουςΤουρκους και τους άλλους λαούς Ρούμελη. Στην πιο εκτεταμενη εννοια τη περιλαμβανει την Ηπερο, την Ακαρνανια, την Αττικη, την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία, την Αιτωλία, τη Μακεδονία, τη Θρακη, τα ελληνικα νησια του Αιγαίου και του Ιονίου και ολοκληρη την Μικρα Ασια."
Αδυνατωντας να καταλάβουν με το ξιφος αυτη τη χιμαιρινη αυτοκρατορία, οι Ελληνες, κληρονομοι των Ρωμαιων της Ανατολής, οι Ρωμιοι, όπως τους αποκαλουν οι Τουρκοι, προσπαθουν να διατηρησουν την παλια τους επικράτεια επιστρατεύοντας παντου δασκαλους και δασκαλες. Επι αιωνες η αμεταβλητη και πραγματικα επιτυχημενη τακτικη τους ηταν να διατηρουν με τα σχολειά την παραδοση του ελληνισμου και την ελπιδα της εθνικης αναγεννησης.
Την επομένη της υποταγής τους, τότε που τα παιδιά δεν μπορούσαν να βγούν από το σπίτι τους χωρίς να κινδυνευουν να απαχθούν και πωληθούν ως σκλάβοι, οι μικροι μαθητες γλιστρουσαν τοιχο-τοιχο τη νυχτα για να πανε στο σπιτι του παπά ή του δασκάλου και να μάθουν να διαβαζουν. Ένα δημοτικο τραγουδι διαφυλαττει την συγκινητικη αναμνηση αυτου του θρυλου:
Φεγγαρακι μου λαμπρο
Φεγε μου να περπατω