«Ἕνας ἀλλιώτικος γάμος...»
Προσφάτως στήν Μητρόπολή μας, τήν Λαρίσης καί Τυρνάβου, ἐτελέσθη «Ἕνας ἀλλιώτικος γάμος», ὅπως ἔγραψε τοπική ἐφημερίδα[1]· ἐτελέσθη μικτός γάμος. Ἦρθαν σέ γάμου κοινωνία ἕνας παπικός μέ μιά ὀρθόδοξη· «δύο νέα παιδιά, ..., ἑνώθηκαν μέ τά ἱερά δεσμά τοῦ γάμου δύο φορές. Πρῶτα παντρεύτηκαν στήν καθολική ἐκκλησία Ἱερᾶς Καρδίας τοῦ Ἰησοῦ ... καί ἀμέσως μετά τό ζευγάρι καί οἱ καλεσμένοι κατευθύνθηκαν στόν Ἱερό Ναό Κωνσταντίνου καί Ἑλένης». «...φυσικά τά διαφορετικά θρησκευτικά πιστεύω τους», σημειώνεται στήν ἴδια δημοσίευση, «δέν θά μποροῦσαν νά σταθοῦν ἐμπόδιο στή δυνατή ἀγάπη τους. Ἐξάλλου, οἱ θρησκεῖες ἑνώνουν τούς ἀνθρώπους καί αὐτό συνέβη χθές. Ἦταν ὅμως ἡ πρώτη φορά πού ἔγινε μεικτός γάμος μεταξύ Ἑλλήνων στή Λάρισα.».
Κατ' ἀρχάς, θά ἤθελα νά γενικεύσω τό θέμα, καί νά μή σταθῶ στά πρόσωπα τά ὁποία δέν γνωρίζω. Στόχος μου εἶναι νά ἀναδειχθεῖ τό θέμα μέσα ἀπό τήν Παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεώς μας, κινδυνεύοντας νά χαρακτηριστῶ ὡς μή ἀρεστός. Ἄλλωστε, ὁ ἀπόστολος Παῦλος τό λέει καθαρά: «ἄρτι γάρ ἀνθρώπους πείθω ἤ τόν Θεόν; ἤ ζητῶ ἀνθρώποις ἀρέσκειν; εἰ γάρ ἔτι ἀνθρώποις ἤρεσκον, Χριστοῦ δοῦλος οὐκ ἄν ἤμην.» (Πρός Γαλάτας α΄, 10). Ἐπιπλέον, προσδοκῶ μέσα ἀπό τό κείμενο αὐτό νά ὠφεληθοῦμε ὅλοι μας· μέσα ἐνδεχομένως, ἀπό ἕναν ἀνοιχτό διάλογο πού θά προκύψει.
Πρόκειται περί σωτηριολογικῆς σημασίας θέματος, καθώς εἶναι γεγονός, ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ «Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία», ὡς ὁμολογοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεώς μας, ἑπομένως, εἶναι τό ζωντανό Ἐργαστήριο ἁγιότητος, εἶναι «ὁ φυσικός χῶρος τῆς σωτηρίας»[2]. «Γιά τούς Ὀρθοδόξους ἡ καθαρότητα τῆς πίστεως ἀποτελεῖ τό ἀσάλευτο θεμέλιο στόν ἀγῶνα τους γιά τή θέωση: Ἡ ὀρθή πίστη εἶναι ‘‘τό μέγα καί πρῶτον τῆς σωτηρίας φάρμακον’’ (ὅσιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής). Ἀλλά καί γιά τούς ἑτερόδοξους ἀδελφούς μας ἡ ἀκριβής ὁριοθέτηση τῆς ἀλήθειας δείχνει τόν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς στόν πατρικό τους οἶκο, τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.»[3].
«Ὅσοι ἐκ τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν κρατοῦν μέ συνέπεια τήν Ὀρθόδοξη παράδοσή μας», τονίζει ὁ Ὀρθόδοξος Ἱεραπόστολος στήν Ἀφρική, Μοναχός Δαμασκηνός Γρηγοριάτης, «καί τό ἦθος τῆς ἐν Χριστῷ ἁγιοπνευματικῆς μας πολιτείας, δέν θέτουν ποτέ στόν ἑαυτό τους τό ἐρώτημα: ‘‘Εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία ἡ μοναδική κιβωτός της σωτηρίας;’’. Πιστεύουν δηλαδή ἀκράδαντα, ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ ἀπ' ἀρχῆς Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἀποστόλων καί πορεύονται ἀταλάντευτα γιά τήν πραγματοποίηση τοῦ ὑψίστου σκοποῦ, πού εἶναι ἡ ψυχική σωτηρία τους.»[4]. Ἔχουμε, συνεπῶς, ὡς δεδομένο τήν Μοναδικότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, καί δέν εἶναι ἀμφισβητήσιμο ἐν τῇ πράξει[5].
Ὁ εὐλογημένος γάμος ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἀποτελεῖ ἕναν ἀπό τούς δύο δρόμους πού χαράσσει τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, γιά νά ὁδηγηθεῖ ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναῖκα, ὡς «σάρκα μίαν» πλέον, στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Τουτέστιν, φυσικό καί ἑπόμενο εἶναι, ὅτι, ὅταν κάποιο μέλος τῆς Ἐκκλησίας ἀγαπᾶ καί πρόκειται νά ἔρθει εἰς γάμου κοινωνία μέ πρόσωπο ἐκτός Αὐτῆς, νά μεριμνήσει καί γιά τήν δική του σωτηρία. Διότι ἡ ἀγάπη, δύναται νά ὑπερνικήσει τήν σάρκα, πάντα βέβαια, μέ τήν Χάρη τοῦ Ζῶντος Θεοῦ, καί ἐνδιαφέρεται ὄχι μόνο γιά τά σαρκικά, ἀλλά κυρίως/καί γιά τά πνευματικά.
Φέρουμε μεγάλη εὐθύνη ὡς χριστιανοί, πού μᾶς ἀξίωσε ὁ Θεός νά γεννηθοῦμε ἐντός τῶν κόλπων τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ· φυσικώτερον εἶναι ἡ εὐθύνη των ἱερέων καί τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας, ὡς Ποιμένα, νά εἶναι μεγαλυτέρα, λόγῳ «τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων». Δέον εἶναι, τό ἕτερο πρόσωπο, τό ἀνῆκον σέ κάποια αἵρεση, νά κατηχηθεῖ, νά ἀποκηρύξει γραπτῶς τήν αἵρεσή του, νά βαπτισθεῖ καί μετά νά τελεσθεῖ ὁ γάμος μόνο σέ Ὀρθόδοξο Ναό. Γιατί ἐπετράπη ἀπό τήν Ἐκκλησία μας, ἡ διαδοχική τέλεση τοῦ γάμου σέ παπικό καί ὀρθόδοξο ναό; Πῶς συμπροσευχήθηκαν Ὀρθόδοξοι καί μή; Ὑπάρχει ἱερωσύνη στούς παπικούς, καί ἄρα Μυστήριο τοῦ Γάμου;
Οἱ Ἱεροί Κανόνες, θεσπίστηκαν ἀπό τούς Ἁγίους καί Θεοφόρους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, γιά νά ὁριοθετοῦν τήν Πίστη καί νά προστατεύουν τά πιστά μέλη Της. Θεσπίστηκαν, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, ἕνεκα ἀγάπης καί ἀληθείας. Κάποιοι, ἀπ’ αὐτούς δέν ἐπιτρέπουν, ἀκόμη καί τίς ἁπλές συμπροσευχές μέ τούς αἱρετικούς. Αὐτοί οἱ ἱεροί Κανόνες, πού ἴσως ἀπό κάποιους μοντέρνους θεολόγους, θεωροῦνται ἀπαρχαιωμένοι καί μή ἔχοντες ἀγάπη, ἐφαρμόζονται μέχρι σήμερα ἀπό τούς ἁγίους μας, ὡς τό παρακάτω περιστατικό καταδεικνύει.
Ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους καί πιό ἀγαπημένους, παγκοσμίως, ἁγίους τῆς ἐποχῆς μας, ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ἦταν πολύ προσεκτικός μέ τίς συμπροσευχές μέ αἱρετικούς· ταυτόχρονα μέ τόν χαριτωμένο ἁπλό τρόπο του, διακήρυττε τήν μοναδικότητα τῆς Ὀρθοδοξίας: «-Μπορεῖ, Γέροντα, κάποιος νά ἔχη ἀγάπη χωρίς νά ἔχη ὀρθή πίστη; -Μπορεῖ νά νομίζη ὅτι ἔχει ἀγάπη καί στήν πραγματικότητα νά μήν ἔχη. Μέσα στό δόγμα τό ὀρθό, τό Ὀρθόδοξο, βρίσκει κανείς τήν ἀληθινή ἀγάπη. Ἦρθαν μιά φορά στό Καλύβι δύο Καθολικοί· Ὁ ἕνας ἦταν δημοσιογράφος καί ὁ ἄλλος γραμματέας στό Βατικανό. “Πρῶτα νά ποῦμε τό «Πάτερ ἡμῶν»”, μοῦ εἶπαν. ‘‘Γιά νά ποῦμε τό «Πάτερ ἡμῶν», τούς λέω, πρέπει νά συμφωνοῦμε στό δόγμα, ἀλλά μεταξύ ἡμῶν καί ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστί. ‘‘Καλά, μοῦ λέει ὁ ἕνας, μόνον οἱ Ὀρθόδοξοι θά σωθοῦν; Ὁ Θεός εἶναι μέ ὅλον τόν κόσμο”. ‘‘Ναί, τοῦ λέω, ἀλλά ἐσύ μπορεῖς νά μοῦ πῆς πόσος κόσμος εἶναι μέ τόν Θεό;’’. ‘‘Νά δείξουμε ἀγάπη’’, μοῦ λένε μετά. ... Πολλοί πού μιλοῦν γιά ἀγάπη καί ἑνότητα, οἱ ἴδιοι δέν εἶναι ἑνωμένοι μέ τόν Θεό, γιατί δέν Τόν ἔχουν ἀγαπήσει οὔτε ἔχουν ἀγάπη ἀληθινή. Ἀγάπη ἀληθινή ἔχει ἐκεῖνος πού ἔχει ὀρθή πίστη, ζῆ κοντά στόν Θεό ... Εὔχομαι ὁ Θεός νά φωτίση ὅλους τούς ἀνθρώπους, μέ τούς ὁποίους εἴμαστε κατά σάρκα ἀδέλφια -ἀπό τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα-, νά ἔρθουν ‘‘εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας’’, γιά νά γίνουν καί πνευματικά μας ἀδέλφια. Ἀμήν»[6].
Ἡ μεγάλη ἀγάπη τῶν Ἁγίων μας, πού ἐκπορεύεται ἀπό τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σίγουρα δέν ὁδηγεῖ σέ «ἀλλιώτικους γάμους». Καί ἡ ἀγάπη αὐτή δέν κάνει διακρίσεις, ἀγκαλιάζει ὅλον τόν κόσμο, τούς Πάντες, καλῶντας τους νά ὑπερβοῦν τήν σαρκική συγγένειά μας, καί νά μεταμορφωθοῦν ἀπό σαρκικά σέ πνευματικά μας ἀδέλφια! Αὐτή εἶναι ἄλλη μία ἁγιοπνευματική μαρτυρία, πού ἐναρμονίζεται μέ τό σύνολο τῆς ἁγιοπατερικῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Ἑπομένως, ὅπως δέν εἶναι δυνατόν νά τελεστεῖ γάμος μεταξύ Ὀρθοδόξου καί ἀλλοθρήσκου, λόγου χάριν μέ μουσουλμᾶνο ἤ βουδδιστή, διότι δέν εἶναι κἄν βαπτισμένοι, ἔτσι ἀκριβῶς καί οἱ ἑτερόδοξοι ἤ, ἀκριβέστερα, οἱ αἱρετικοί· δέν εἶναι βαπτισμένοι. Διότι γιά νά εἶναι κάποιος βαπτισμένος, θά πρέπει νά ὑπάρχει Ἱερέας, γιά νά ὑπάρχει Ἱερέας, πρέπει νά ὑπάρχει Ἱερωσύνη καί οἱ αἱρετικοί δέν ἔχουν Ἱερωσύνη.
Ὁ μακαριστός Γέροντας Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος, ἀναφερόμενος στούς προτεστάντες, τούς ἀποκαλεῖ «θρησκευτικές κοινότητες χριστιανικῆς ἀποχρώσεως». «...δέν μποροῦμε νά λέμε Προτεσταντική Ἐκκλησία· εἶναι λάθος.», λέει ὁ ὅσιος πατήρ Ἀθανάσιος[7], «Δέν εἶναι κἄν Ἐκκλησία. Μποροῦμε νά τίς ὀνομάσουμε ἁπλῶς θρησκευτικές κοινότητες χριστιανικῆς ἀποχρώσεως. Τό ἀκούσατε παρακαλῶ; οὔτε κἄν Ἐκκλησία δέν εἶναι ὁ Προτεσταντισμός! Οὔτε κἄν! Καί σᾶς τό ἐξήγησα γιατί: δέν ἔχουν Ἱερωσύνη· κι ἅμα δέν ἔχουν Ἱερωσύνη, δέν ἔχουν τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, καί συνεπῶς δέν ἔχουν Ἐκκλησία. Διότι τί εἶναι Ἐκκλησία; Τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.
Ἀκοῦστε· τό λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Τί εἶναι Ἐκκλησία; Τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά αὐτοί δέν ἔχουν τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, διότι δέν ἔχουν τό μυστήριον τῆς θείας Εὐχαριστίας· καί δέν τό ἔχουν, γιατί δέν ἔχουν Ἱερωσύνη· ἄρα δέν ὑπάρχει Ἐκκλησία. Σᾶς τό ἀποδεικνύω καθαρά δηλαδή.».
Τό ἴδιο ἀκριβῶς ἰσχύει καί γιά τούς ρωμαιοκαθολικούς ἤ παπικούς. Δέν ἔχουν ἱερωσύνη, δέν ἔχουν τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας· δέν ἔχουν τό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος· οὔτε φυσικά τό Μυστήριο τοῦ Γάμου. Δέν ἔχουν Μυστήρια! Ὅπως δέν μπορεῖ νά κοινωνήσει ἕνα ἀβάπτιστο βρέφος, ἔτσι ἀκριβῶς, δέν δύναται νά μεταλάβει τό Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἕνας παπικός ἤ μήπως κάνω λάθος; Ἐάν δέν ὑπάρχει ἡ Πίστη, ἡ Ὀρθή Πίστη, δέν ὑπάρχει καί σωτηρία, μᾶς λέει καί ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Brianchaninov[8]. Αὐτά, καί τό ὅτι ὁ παπισμός εἶναι αἵρεση, θεωρῶ ὅτι εἶναι γνωστό σέ ὅλους μας· διότι ἀπορρέει ἀπό τό Εὐαγγέλιο, τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, τίς ἀποφάσεις Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καί δι’ αὐτόν τόν λόγο, δέν ἔχουμε τό λεγόμενο «κοινό Ποτήριον».
«Οἱ ἑτερόδοξες ὅμως ‘‘Ἐκκλησίες’’ δέν μποροῦν νά κατονομάζονται καθόλου ὡς ‘‘Ἐκκλησίες’’ ἀπό τούς Ὀρθοδόξους, ἐπειδή δογματικῶς θεωρούμενα τά πράγματα δέν μπορεῖ νά γίνεται λόγος γιά πολλότητα ‘‘Ἐκκλησιῶν’’μέ διαφορετικά δόγματα καί μάλιστα σέ πολλά θεολογικά θέματα. Κατά συνέπεια, ἐνόσω οἱ ‘‘Ἐκκλησίες’’ αὐτές παραμένουν ἀμετακίνητες στίς κακοδοξίες τῆς πίστεώς τους, δέν εἶναι θεολογικά ὀρθό νά τούς ἀναγνωρίζουμε –καί μάλιστα θεσμικά– ἐκκλησιαστικότητα, ἐκτός τῆς ‘‘Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας», τονίζει ὁ Καθηγητής κ. Τσελεγγίδης[9].
Τούς μικτούς γάμους, ἀπαγορεύουν οἱ Ἱεροί Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας[10]. Ὑποστηρίζεται ἀπό σύγχρονους θεολόγους καί κληρικούς, ὅτι, ὅταν γίνονται, γίνονται κατ’ οἰκονομίαν. Οἰκονομία εἶναι ἡ προσωρινή παρέκκλιση ἀπό τήν ἀκρίβεια τῶν Ἱερῶν Κανόνων. Προσωρινά γίνεται μιά μίξη τῶν ἀμίκτων, γιά νά ἀποφευχθεῖ μεγαλύτερο κακό· προσωρινά. Τί γίνεται ὅμως, ὅταν ἡ οἰκονομία, τό προσωρινό αὐτό ἐργαλεῖο πού χρησιμοποιεῖ ἡ Ἐκκλησία, ἐξαντλῶντας τήν ἀγάπη Της, γίνεται μόνιμο, γίνεται Κανόνας καί ὄχι ἐξαίρεση, καταργῶντας στήν πράξη τούς Ἱερούς Κανόνες πού θέσπισαν οἱ Ἅγιοι θεοφόροι Πατέρες μας; Καί, ἀπ’ ὅτι παρατηροῦμε, κυρίως στό ἐξωτερικό, ἔχει γίνει κοινή πρακτική[11]· στήν Ἀμερική, λόγου χάριν, «Οἱ μικτοί γάμοι πού πλέον ξεπερνοῦν το 85% δημιουργοῦν νέες πραγματικότητες, νέες προκλήσεις, ἀλλά καί νέους κινδύνους»[12]. Ποῦ εἶναι ἡ Ἀγάπη μας, ποῦ βρίσκεται ὁ Χριστός σέ τέτοιους γάμους;
Θεωρῶ ὅτι ἔγινε πλέον φανερός ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο μεταλλάσσεται ἡ Ἐκκλησία μας: ἐνστερνιζόμενη ἀσυμβίβαστες πρακτικές. Οἱ ποιμένες πρέπει νά ἀγρυπνοῦν, πρέπει νά εἶναι Ἅγιοι γιά νά βιώνουν ἁγιοπνευματικά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοσή μας, καί ὄχι νά ξεφυλλίζουν, ἁπλά, καταλόγους· νά θέσουν τέρμα στήν ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας μας, καί συνάμα στήν ταυτόχρονη προώθηση τοῦ λαϊκοῦ Οἰκουμενισμοῦ, καθοριστικός παράγοντας τοῦ ὁποίου εἶναι οἱ μικτοί γάμοι! Τελικά, ἔχει πραγματοποιηθεῖ αὐτό πού ἔλεγε ὁ μακαριστὸς π. Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος, ὅτι «ἡ Νέα Ἐποχὴ θέλει ΟΧΙ ν' ἀδειάσουν οἱ Ἐκκλησίες, ἀλλὰ νὰ γεμίσουν μὲ ἀνθρώπους ποὺ θὰ ἔχουν ΑΛΛΟΙΩΜΕΝΟ φρόνημα, ἀλλοιωμένη τὴν ὀρθόδοξο πίστη» [13] .
……………………………………………………………….
[1] «Μία ἡ ἀγάπη, διπλή ἡ τελετή...», https://www.eleftheria.gr/
[2] π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος, Ἀπαντήσεις ἀποριῶν, «Γιατί ἡ Ἐκκλησία μας δέν παραδέχεται τούς καθολικούς ἁγίους;», http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/apanthseis_aporivn/apanthseis_aporivn_125.mp3
[3] ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ - ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ, «Ο ΠΑΠΙΣΜΟΣ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ», https://www.impantokratoros.gr/papismos-xteskaisimera.el.aspx
[4] Μοναχοῦ Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτη, «Εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία ἡ μοναδική κιβωτός της σωτηρίας;... Διαβάστε τί γίνεται στήν πράξη.», https://www.impantokratoros.gr/55799670.el.aspx
[5] ὅπως ἀνωτέρω
[6] Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, «Πάθη καί ἀρετές», Ἱ. Ἡ. «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2007, σελ. 285-286.
[7]https://katanixi.gr/
[8] Ἅγιος Ἰγνάτιος Brianchaninov (Ἐπίσκοπος Καυκάσου καί Μαύρης Θάλασσας): «Ἡ μόνη ἐγγύηση, ἡ μοναδική ὁδός γιά τήν σωτηρία εἶναι ἡ σωστή πίστη σέ Ἐκεῖνον, πού ὁ Θεός ἔστειλε στόν κόσμο δηλαδή, τόν Υἱόν - τόν Χριστό.», https://www.agiazoni.gr/
[10] π. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος: «Οἱ Ἱεροί Κανόνες ἀπαγορεύουν τούς μικτούς γάμους. Ἡ οἰκονομία ἔγινε παρανομία.», http://aktines.blogspot.com/2019/08/blog-post_81.html
[11] «Αὐξάνονται οἱ μικτοί γάμοι», http://www.enikos.gr/international/73559/afxanontai-oi-miktoi-gamoi
[12] «Γιά τήν Ἀναγέννηση τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀμερικῆς», https://www.greeknewsonline.com/gia-tin-anagennisi-tou-ellinismou-tis/
[13] (Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΝΑ ΣΠΑΣΕΙ ΤΗ ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΕΚΤΩΝ, http://www.theodromia.gr/058AD951.el.aspx)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου