ΤΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΝ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΑ «ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ» ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΙΣ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ

(Αναδημοσίευση από Νοέμβριο του 2010)

Τοῦ Εὐαγγέλου Στ. Πονηροῦ, Δρ Θ., Μ.Φ.

(1ον) 

Α. Περί «επιλεγομένων» μαθημάτων ἐν γένει

Μέ θλίψη διαπιστώνουμε, βάσει δημοσιευμάτων τῶν ἐντύπων και ἠλεκτρονικῶν μέσων ἐνημερώσεως ὅτι ἐπιχειρεῖται στά ἑλληνικά λύκεια ἡ διεύρυνση ἑνός θεσμοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει πρό πολλοῦ ἀποτύχει. Ἐπιχειρεῖται ἡ καθιέρωση τῶν λεγομένων «ἐπιλεγομένων» μαθημάτων στό λύκειο. Ἐπιθυμοῦμε κατ΄ ἀρχήν νά τονίσουμε ὅτι ὅσα θα ἀναφέρουμε, δέν ἀποτελοῦν κατά κανένα τρόπο ἀντιπολιτευτική κίνηση πρός τήν ἐνεστῶσα πολιτική ἡγεσία τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας, διότι, ἁπλούστατα, τίς ἴδιες ἀντιρρήσεις καί τά ἴδια ἐπιχειρήματα θα διατυπώναμε γιά τό ζήτημα αὐτό, ὁποιαδήποτε ἄλλη καί ἄν ἦταν ἡ πολιτική ἡγεσία τῆς παιδείας ἤ τῆς πατρίδας μας . Ἄλλωστε, εἶναι γνωστό ὅτι τό ζήτημα τῆς καθιερώσεως τῶν «ἐπιλεγομένων» μαθημάτων εἶχε τεθεῖ στόν διάλογο για τήν παιδεία, τόν ὁποῖο διοργάνωσε ἡ προηγούμενη κυβέρνηση κατά τό ἔτος 2009. Καί τότε ἐκφράσθηκαν ἐνδοιασμοί, καί τότε ἐπισημάνθηκαν κίνδυνοι, ἀλλά μέχρι στιγμῆς δέν ἐλήφθησαν ὑπ΄ ὄψη.

Ἄς δοῦμε ὅμως πῶς ἔχει μέχρι σήμερα στήν Ἑλλάδα τό ζήτημα τῶν "ἐπιλεγομένων" μαθημάτων: Τά μαθήματα αὐτά τά γνωρίσαμε κατ΄ ἀρχήν στά ἑλληνικά πανεπιστήμια. Οἱ καθηγητές, οἱ ὁποῖοι τά δίδασκαν, ἀγωνίζονταν νά φανοῦν ἐπιεικεῖς, ὥστε νά ἔχουν ἀκροατήριο. Ἐλάφρυναν τήν ὕλη, μοίραζαν μεγαλύτερους βαθμούς, ὥστε να μή δυσαρεστοῦνται οἱ φοιτητές και νά ἐπιλέγουν τό μάθημα τοῦ ἐπιεικοῦς καθηγητῆ. Ὑπῆρχαν βεβαίως καί κάποιοι καθηγητές, οἱ ὁποῖοι δέν ἔκαμαν κανενός εἴδους παραχωρήσεις, κατά τό κοινῶς λεγόμενο «δέν ἔβαζαν νερό στό κρασί τους». Αὐτοί δίδασκαν τό ἐπιλεγόμενο μάθημα στό χῶρο τοῦ γραφείου τους σέ ἀκροατήριο μετρημένο στά δάκτυλα τοῦ ἑνός χεριοῦ.
Ὅμως ὁ φοιτητής τοῦ πανεπιστημίου εἶναι ἤδη ἐνήλικος καί ἔχει πλήρη εὐθύνη τῶν πράξεών του, γι΄ αὐτό καί συχνά συνειδητοποιεῖ τι στ΄ ἀλήθεια τόν συμφέρει. Οἱ δε συμμετέχοντες στά μαθήματα δεν χωρίζονται σέ τμήματα ἀνάλογα με τόν ἀριθμό τους, πράγμα τό ὁποῖο θά αὐξομείωνε τόν ἀριθμό τῶν διδασκόντων, ἑνιαῖο ἀκροατήριο ἀποτελοῦν καί οἱ τριακόσιοι συμμετέχοντες στό ἐπιλεγόμενο μάθημα, ἑνιαῖο ἀκροατήριο καί οἱ πέντε συμμετέχοντες.
Ἐδῶ καί δώδεκα χρόνια, εἰσήχθη ἀπό τήν τότε «ἐκπαιδευτική μεταρρύθμιση» (1998), ὁ θεσμός τῶν ἐπιλεγομένων μαθημάτων και στά ἑλληνικά λύκεια. Ὁ θεσμός αὐτός εἶχε ὡς συνέπεια, οἱ καθηγητές τῶν μαθημάτων αὐτῶν να βαθμολογοῦν ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς μαθητές τους μέ ἄριστα εἴκοσι (20), ὥστε νά ἐπιλέγουν οἱ μαθητές τό μάθημά τους καί νά ἔχουν οἱ καθηγητές ἀκροατήριο, διότι ἀλλιῶς ἐπρόκειτο νά καταργηθεῖ ἡ ὀργανική τους θέση καί νά βρεθοῦν νά ἐργάζονται στό ὁποιοδήποτε ἀπομεμακρυσμένο σχολεῖο ἤ σέ κάποια θέση διοικητικοῦ ὑπαλλήλου, τήν ὁποία δέν ἐπιθυμοῦσαν. Ἔτσι λοιπόν δύο καθηγητές ἐπιλεγομένων μαθημάτων, ἀπό τά ὁποῖα ἔπρεπε ὁ μαθητής νά ἐπιλέξει το ἕνα, μοίραζαν ἀφειδῶς εἰκοσάρια καί κανένας ἀπό τούς δύο δέν τολμοῦσε νά ὑποχωρήσει, διότι ἡ ὑποχώρηση αὐτή θά καταργοῦσε την ὀργανική του θέση. Καί γεννᾶται τό ἐρώτημα: τί μάθαιναν ἀπό τά ἐπιλεγόμενα μαθήματα αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ «ἀριστοῦχοι»; Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλῆ: ὅσοι ἤθελαν νά μάθουν μάθαιναν, καί ὅσοι δέν ἤθελαν νά μάθουν, ἁπλῶς λάμβαναν τούς ἴδιους βαθμούς καί ἀμοίβονταν τό ἴδιο με ὅσους μάθαιναν.Ὅμως τό φαινόμενο, παρά τήν ἀποτυχία τοῦ θεσμοῦ, ἦταν περιορισμένο, διότι τά «ἐπιλεγόμενα» μαθήματα παρέμεναν μικρό ποσοστό τοῦ συνόλου τῶν μαθημάτων.
Τώρα τό φαινόμενο αὐτό ἀπειλεῖ νά γιγαντωθεῖ, διότι προγραμματίζεται ὁ πολλαπλασιασμός τῶν ἐπιλεγομένων μαθημάτων. Ἕνας θεσμός, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀποτύχει, ἀντί νά καταργηθεῖ, πρόκειται νά διευρυνθεῖ. Ἔτσι στά περισσότερα μαθήματα θά ἔχουμε γενική, πλήν ὅμως πλασματική, ἀριστεία τῶν μαθητῶν. Οἱ περισσότεροι καθηγητές τοῦ σχολείου θά ἀνησυχοῦν μήπως καταργηθεῖ ἡ ὀργανική τους θέση λόγῳ μή ἐπιλογῆς τοῦ μαθήματός τους ἀπό τούς μαθητές, θά
ἐπιχειροῦν ὅσο τό δυνατόν νά ἐλαφρύνουν τίς ἀπαιτήσεις τους και θά κολακεύουν μαθητές καί γονεῖς, ὥστε νά ἔχουν βέβαιο ἀκροατήριο καί βέβαιη ὀργανική θέση. Κατ΄ αὐτόν τόν τρόπο θά λειτουργεῖ τό σχολεῖο σωστά; Θά προσφέρει σωστή μόρφωση; Θά διαμορφώνει σωστούς ἀνθρώπους, σωστούς χαρακτῆρες, σωστούς πολίτες; Θά λύσει ὅσα προβλήματα ἤδη ὑπάρχουν στά ἑλληνικά σχολεῖα ἤ θά προσθέσει περισσότερα; Οἱ συνήθειες στίς ὁποῖες οἱ καθηγητές λυκείου θέλοντας καί μή θά ὁδηγηθοῦν, θά ἀποτελέσουν καλό παράδειγμα μαθητείας γιά τούς μαθητές τους;
Ἐμεῖς πιστεύουμε, ὅτι τό σύστημα αὐτό θά ἀποσαθρώσει τίς σχέσεις μαθητῶν–καθηγητῶν. Διότι ὁ ἔφηβος ἀφ΄ ἑνός εἶναι ἀνήλικος, και δέν ἔχει πλήρη ὡριμότητα ἀφ΄ ἑτέρου δέν εἶναι πλέον παιδί, πράγμα τό ὁποῖο τοῦ δίνει τή δυνατότητα συχνά νά ἀντιδρᾶ στίς προτροπές τῶν γονέων του γιά μάθηση και πρόοδο. Ἑπομένως, ἐπειδή πλέον τό σύστημα θά δίνει στούς μαθητές τή δυνατότητα νά νομιμοποιοῦν τυχόν ράθυμη διάθεσή τους, θά καταναγκάζονται οἱ καθηγητές, ἀντί να λειτουργοῦνὡς παιδαγωγοί, νά καταντοῦν κόλακες, νά ἀνταμοίβουν τη φυγοπονία. Τό σχολεῖο θά διαλυθεῖ, ἀφοῦ θά ὑπάρχει ὁλόκληρη ὁμάδα μαθημάτων, ὅπου μεγάλο ποσοστό ἤ ἴσως τό σύνολο τῶν μαθητῶν, δέν θά μαθαίνει ἀπολύτως τίποτε, ἀλλά θά βαθμολογεῖται με ἄριστα εἴκοσι (20).
Β. Ἡ ὀρθόδοξη χριστιανική παιδεία «ἐπιλεγόμενο» μάθημα;Ἐπειδή ἔχουμε φθάσει σέ μία ἐποχή, ὅπου ἀπαιτοῦνται ἀπό μερικούς ἐξηγήσεις γιά τά πάντα, ἀκόμη καί γιά ὅσα ἦταν γνωστά ἐδῶ καί αἰῶνες, ἐξηγοῦμε κατ΄ ἀρχήν γιατί εἶναι ὀρθόδοξο χριστιανικό το μάθημα θρησκευτικῶν, τό ὁποῖο ἐδῶ καί πάνω ἀπό ἑκατόν ὀγδόντα χρόνια διδάσκεται στά σχολεῖα τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους.
Σύμφωνα μέ τό ἰσχύον Σύνταγμα (1975/2001), ἄρθρο 3, παράγραφος 1 «ἐπικρατοῦσα θρησκεία στήν Ἑλλάδα εἶναι ἡ θρησκεία τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ». Βάσει αὐτῆς τῆς πραγματικότητας θεσμοθετήθηκε τό μάθημα θρησκευτικῶν ὡς ὀρθόδοξο χριστιανικό. Γιά τόν ἴδιο λόγο ἄλλωστε ὁλόκληρο τό Σύνταγμα τῆςἙλλάδας ἔχει συνταχθεῖ «εἰς τό ὄνομα τῆς Ἁγίας καί Ὁμοουσίου καί Ἀδιαιρέτου Τριάδος». Ἡ ἐπιγραφή αὐτή δέν εἶναι τυχαία, ὅπως δέν εἶναι τίποτε τυχαῖο σε ἕνα κείμενο νόμου. Οἱ νόμοι δεν περιέχουν πλεονασμούς καί λογοτεχνικές περιγραφές. Ἀπεικονίζει δηλαδή ἡ ἐπιγραφή αὐτή τήν ἀπό αἰώνων διαμορφωμένη πίστη τοῦ λαοῦ μας στήν Ἁγία Ὁμοούσιο και Ἀδιαίρετο Τριάδα καί βάσει αὐτῆς τῆς πίστεως ἔχει συνταχθεῖ τό Σύνταγμα τῆς Ἑλλάδας.
Γιά νά δοῦμε εἰδικότερα ἄν ἡ θεσμοθέτηση τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανικοῦ μαθήματος θρησκευτικῶν ὡς «ἐπιλεγομένου» μαθήματος στό λύκειο εἶναι νόμιμη, θά ἀνατρέξουμε στό ἰσχύον σύνταγμα, (1975/2001), ἄρθρο 16, παράγραφος 2. Ἀναφέρει τό ἐν λόγῳ ἄρθρο: «Ἡ παιδεία ἀποτελεῖ βασική ἀποστολή τοῦ Κράτους καί ἔχει σκοπό τήν ἠθική, πνευματική, ἐπαγγελματική καί φυσική ἀγωγή τῶν Ἑλλήνων, τήν ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς καί θρησκευτικῆς συνείδησης καί τή διάπλασή τους σέ ἐλεύθερους καί ὑπεύθυνους πολίτες.» Εἶναι ἐμφανέστατο τό γεγονός ὅτι ὁ συντακτικός νομοθέτης συνδέει τήν ἐθνικότητα καί τήν θρησκευτικότητα μέ τήν συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου. Ὅπως ἔχουμε ἤδη ἐπισημάνει, τό παιδί ἔχει συνείδηση ὅτι εἶναιἝλληνας, καί ἔχει ἐπίσης συνείδηση ὅτι εἶναι ὀρθόδοξος χριστιανός καί ἡ κρατική παιδεία, ἀλλά καί ἡ ἰδιωτική, ἡ ὁποία χορηγεῖ ἀπολυτήρια ἰσότιμα μέ τά κρατικά, ὑποχρεοῦται κατά τό Σύνταγμα νά τοῦ ἀναπτύσσει τήν συνείδησή του αὐτή. Ἑπομένως κατά τό Σύνταγμα δέν ἐπιτρέπεται ἡ κρατική παιδεία νά ἀφαιρεῖ, ναρκώνει, παραποιεῖ, στρεβλώνει, κατευθύνει κατά ἀνοίκειο τρόπο τη συνείδηση αὐτή τοῦ παιδιοῦ.

(Ἐπιμέλεια κ.Ἠλία Δ. Μπάκου)