Γράφει ὁ Μελέτης Η. Μελετόπουλος, Διδάκτωρ Οἰκονομικῶν καὶ Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν Πανεπιστημίου Γενεύης
Τὸ 1990 ἡ ἐπιστημονικὴ ἐπιθεώρηση ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ἐξέδωσε ἕνα τεῦχος-ἀφιέρωμα στὰ ἑλληνοτουρκικά, μὲ θέμα: «Οἱ τουρκικὲς προθέσεις καὶ οἱ ἑλληνικὲς αὐταπάτες». Σὲ αὐτὸ διαπρεπεῖς διπλωμάτες καὶ ἐπιστήμονες ὑποστήριζαν ὅτι ἡ Τουρκία εἶναι ἕνα ἐπεκτατικὸ καὶ ἀναθεωρητικὸ κράτος, ἐπιδιώκει τὴν μετατροπή της σὲ περιφερειακὴ δύναμη καὶ ἀποδίδει σημασία μόνον στοὺς συσχετισμοὺς ἰσχύος καὶ ὄχι στὸ διεθνὲς δίκαιο. Ὅποτε ἡ Ἑλλάδα θὰ πρέπει νὰ ὀργανώσει στὴν ἐξωτερικὴ καὶ ἀμυντικὴ πολιτική της σὲ ρεαλιστικὴ βάση, ἀντὶ νὰ θεωρεῖ ὅτι ἡ εὐρωπαϊκὴ πορεία τῆς Τουρκίας ἢ τὸ διεθνὲς δίκαιο θὰ «ἐξημερώσουν» καὶ θὰ ἀναχαιτίσουν ἀπὸ μόνα τους τὴν γειτονικὴ χώρα.
Τὸ τεῦχος αὐτὸ ἔκανε ρεκὸρ πωλήσεων (τὴν μακρυνὴ ἐκείνη ἐποχὴ δὲν ὑπῆρχε διαδίκτυο). Ἀλλὰ τὸ διπλωματικὸ καὶ πολιτικὸ κατεστημένο, δηλαδὴ τὸ σύνολο τῶν ἀνθρώπων ποὺ διαμορφώνουν τὴν ἐξωτερικὴ πολιτική, λοιδώρησε τὴν ἔκδοση ὡς «ἀκραία» καὶ «ἐθνικιστική». Διότι οἱ ἐφησυχαστικὲς αὐταπάτες εἶναι πιὸ εὔπεπτες ἀπὸ τὸν δυσάρεστο ρεαλισμό. Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι ὁ αὐταπάτες γαλούχησαν δύο γενιὲς σὲ λάθος κατεύθυνση, μὲ ἀποτέλεσμα σήμερα τὸ πολιτικὸ σύστημα νὰ δυσκολεύεται νὰ ἀναλύσει σωστὰ τὴν ὠμὴ τουρκικὴ ἀπειλή.
Ποιὲς εἶναι οἱ πραγματικὲς προθέσεις τοῦ Ἐρντογᾶν; ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα αὐτὸ δὲν εἶναι εὔκολη. Ὑπάρχουν τρία δυνατὰ σενάρια:
1. Ἡ συνεκμετάλλευση τῶν φυσικῶν πόρων τοῦ Αἰγαίου. Ἡ Τουρκία ἐπιδιώκει νὰ ὁδηγήσει, ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ στρατιωτικῆς σύγκρουσης, τὴν Ἑλλάδα σὲ μία συνολικὴ συμφωνία, βάσει τῆς ὁποίας τουρκικὲς ἑταιρεῖες θὰ συμμετάσχουν στὴν διαδικασία ἐξόρυξης καὶ ἐμπορίας τοῦ φυσικοῦ ἀερίου. Τὸ πρόβλημα σὲ αὐτὸ τὸ σενάριο εἶναι ὅτι ἡ Τουρκία δὲν θὰ ἀρκεῖτο σὲ μία οἰκονομικὴ συνεργασία, ἀλλὰ θὰ ἀπαιτοῦσε κυριαρχία καὶ ἐπὶ τῶν πόρων, δηλαδὴ ἐκχώρηση ἑλληνικῶν κυριαρχικῶν δικαιωμάτων.
2. Ἡ συνολικὴ διαρρύθμιση τῆς ὑφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ, δηλαδὴ μία συμφωνία, καὶ πάλι ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ στρατιωτικῆς σύγκρουσης, ποὺ θὰ ὅριζε τὴν συνοριογραμμὴ ἀνάμεσα στὴν Ἑλλάδα καὶ στὴν Τουρκία σύμφωνα ἢ σχεδὸν σύμφωνα μὲ τὴν τουρκικὴ ἀντίληψη. Τὸ πρόβλημα σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση εἶναι ὅτι ἡ Τουρκία δὲν ἀναγνωρίζει τὸ διεθνὲς δίκαιο, ὅποτε δὲν ὑπάρχει ἡ νομικὴ βάση γιὰ μία σχετικὴ διαπραγμάτευση ἢ προσφυγὴ σὲ διεθνὲς ὄργανο, ποὺ εἰσηγοῦνται διάφοροι παράγοντες τῆς κυβέρνησης καὶ τῆς ἀντιπολίτευσης στὴν Ἑλλάδα.
3. Τὸ τρίτο σενάριο εἶναι «ἀκραῖο» γιὰ τὴν ὀπτική του μέσου Ἕλληνα πολιτικοῦ, διπλωμάτη ἢ ἀναλυτή. Καὶ ὅμως εἶναι τὸ περισσότερο συμβατὸ μὲ τὴν τουρκικὴ ἀντίληψη, ἱστορία καὶ ψυχοσύνθεση. Εἶναι ἡ περίπτωση ἡ Τουρκία νὰ ἐπιδιώκει ὄχι κάποια συγκεκριμένα ἐνεργειακὰ ἢ ἐδαφικὰ ὀφέλη ὑπὸ τὴν ἐκβιαστικὴ ἀπειλὴ σύγκρουσης. Ἀλλὰ νὰ ἐπιδιώκει τὴν ἴδια τὴν στρατιωτικὴ σύγκρουση.
Μελετώντας τὴν τουρκικὴ ἱστορία, εὔκολα ἀντιλαμβάνεται κανεὶς τὸ μέγεθος τοῦ συλλογικοῦ τραύματος ποὺ ὑπέστησαν οἱ Τοῦρκοι ἀπὸ τὴν συντριβή τους στὶς διάφορες μάχες τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, στοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους τὸ 1912-2 καὶ τὴν προέλαση τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ μέχρι τὶς παρυφὲς τῆς Ἄγκυρας τὸ 1921. Ἂν καὶ λαὸς κατακτητῶν, νομάδων καὶ εἰσβολέων, οἱ Τοῦρκοι ἡττήθηκαν κὰτ΄ἐπανάληψη καὶ ἡ αὐτοκρατορία τοὺς ἀποδομήθηκε ἀπὸ τὸ ὀλιγάνθρωπο ἑλληνικὸ ἔθνος. Ἂς μὴν ὑποτιμᾶ κανεὶς τὴν βούληση τῶν Τούρκων νὰ ὑπεραναπληρώσουν τὸ ἱστορικό τους σύνδρομο, προκαλώντας σύγκρουση μὲ τὴν Ἑλλάδα σὲ μία συγκυρία τὴν ὁποία οἱ ἴδιοι θεωροῦν εὐνοϊκὴ γιὰ τοὺς ἴδιους. Καὶ μάλιστα στὴν ἱστορικὴ ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, ἀπὸ τὴν ὁποία ἄρχισε ἡ κατάρρευση τοῦ ὀθωμανικοῦ γίγαντα στὰ λαγκάδια τοῦ Μοριὰ καὶ τῆς Ρούμελης.
Τὸ τεῦχος αὐτὸ ἔκανε ρεκὸρ πωλήσεων (τὴν μακρυνὴ ἐκείνη ἐποχὴ δὲν ὑπῆρχε διαδίκτυο). Ἀλλὰ τὸ διπλωματικὸ καὶ πολιτικὸ κατεστημένο, δηλαδὴ τὸ σύνολο τῶν ἀνθρώπων ποὺ διαμορφώνουν τὴν ἐξωτερικὴ πολιτική, λοιδώρησε τὴν ἔκδοση ὡς «ἀκραία» καὶ «ἐθνικιστική». Διότι οἱ ἐφησυχαστικὲς αὐταπάτες εἶναι πιὸ εὔπεπτες ἀπὸ τὸν δυσάρεστο ρεαλισμό. Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι ὁ αὐταπάτες γαλούχησαν δύο γενιὲς σὲ λάθος κατεύθυνση, μὲ ἀποτέλεσμα σήμερα τὸ πολιτικὸ σύστημα νὰ δυσκολεύεται νὰ ἀναλύσει σωστὰ τὴν ὠμὴ τουρκικὴ ἀπειλή.
Ποιὲς εἶναι οἱ πραγματικὲς προθέσεις τοῦ Ἐρντογᾶν; ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα αὐτὸ δὲν εἶναι εὔκολη. Ὑπάρχουν τρία δυνατὰ σενάρια:
1. Ἡ συνεκμετάλλευση τῶν φυσικῶν πόρων τοῦ Αἰγαίου. Ἡ Τουρκία ἐπιδιώκει νὰ ὁδηγήσει, ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ στρατιωτικῆς σύγκρουσης, τὴν Ἑλλάδα σὲ μία συνολικὴ συμφωνία, βάσει τῆς ὁποίας τουρκικὲς ἑταιρεῖες θὰ συμμετάσχουν στὴν διαδικασία ἐξόρυξης καὶ ἐμπορίας τοῦ φυσικοῦ ἀερίου. Τὸ πρόβλημα σὲ αὐτὸ τὸ σενάριο εἶναι ὅτι ἡ Τουρκία δὲν θὰ ἀρκεῖτο σὲ μία οἰκονομικὴ συνεργασία, ἀλλὰ θὰ ἀπαιτοῦσε κυριαρχία καὶ ἐπὶ τῶν πόρων, δηλαδὴ ἐκχώρηση ἑλληνικῶν κυριαρχικῶν δικαιωμάτων.
2. Ἡ συνολικὴ διαρρύθμιση τῆς ὑφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ, δηλαδὴ μία συμφωνία, καὶ πάλι ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ στρατιωτικῆς σύγκρουσης, ποὺ θὰ ὅριζε τὴν συνοριογραμμὴ ἀνάμεσα στὴν Ἑλλάδα καὶ στὴν Τουρκία σύμφωνα ἢ σχεδὸν σύμφωνα μὲ τὴν τουρκικὴ ἀντίληψη. Τὸ πρόβλημα σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση εἶναι ὅτι ἡ Τουρκία δὲν ἀναγνωρίζει τὸ διεθνὲς δίκαιο, ὅποτε δὲν ὑπάρχει ἡ νομικὴ βάση γιὰ μία σχετικὴ διαπραγμάτευση ἢ προσφυγὴ σὲ διεθνὲς ὄργανο, ποὺ εἰσηγοῦνται διάφοροι παράγοντες τῆς κυβέρνησης καὶ τῆς ἀντιπολίτευσης στὴν Ἑλλάδα.
3. Τὸ τρίτο σενάριο εἶναι «ἀκραῖο» γιὰ τὴν ὀπτική του μέσου Ἕλληνα πολιτικοῦ, διπλωμάτη ἢ ἀναλυτή. Καὶ ὅμως εἶναι τὸ περισσότερο συμβατὸ μὲ τὴν τουρκικὴ ἀντίληψη, ἱστορία καὶ ψυχοσύνθεση. Εἶναι ἡ περίπτωση ἡ Τουρκία νὰ ἐπιδιώκει ὄχι κάποια συγκεκριμένα ἐνεργειακὰ ἢ ἐδαφικὰ ὀφέλη ὑπὸ τὴν ἐκβιαστικὴ ἀπειλὴ σύγκρουσης. Ἀλλὰ νὰ ἐπιδιώκει τὴν ἴδια τὴν στρατιωτικὴ σύγκρουση.
Μελετώντας τὴν τουρκικὴ ἱστορία, εὔκολα ἀντιλαμβάνεται κανεὶς τὸ μέγεθος τοῦ συλλογικοῦ τραύματος ποὺ ὑπέστησαν οἱ Τοῦρκοι ἀπὸ τὴν συντριβή τους στὶς διάφορες μάχες τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, στοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους τὸ 1912-2 καὶ τὴν προέλαση τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ μέχρι τὶς παρυφὲς τῆς Ἄγκυρας τὸ 1921. Ἂν καὶ λαὸς κατακτητῶν, νομάδων καὶ εἰσβολέων, οἱ Τοῦρκοι ἡττήθηκαν κὰτ΄ἐπανάληψη καὶ ἡ αὐτοκρατορία τοὺς ἀποδομήθηκε ἀπὸ τὸ ὀλιγάνθρωπο ἑλληνικὸ ἔθνος. Ἂς μὴν ὑποτιμᾶ κανεὶς τὴν βούληση τῶν Τούρκων νὰ ὑπεραναπληρώσουν τὸ ἱστορικό τους σύνδρομο, προκαλώντας σύγκρουση μὲ τὴν Ἑλλάδα σὲ μία συγκυρία τὴν ὁποία οἱ ἴδιοι θεωροῦν εὐνοϊκὴ γιὰ τοὺς ἴδιους. Καὶ μάλιστα στὴν ἱστορικὴ ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, ἀπὸ τὴν ὁποία ἄρχισε ἡ κατάρρευση τοῦ ὀθωμανικοῦ γίγαντα στὰ λαγκάδια τοῦ Μοριὰ καὶ τῆς Ρούμελης.
TA NEA
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου