Ἡ Θεσσαλονίκη καὶ ὁ Ἑλληνισμὸς εὐχαριστοῦν τὸν ἅγιο Δημήτριο

Γράφει ὁ Κωνσταντῖνος Χολέβας, Πολιτικὸς Ἐπιστήμων

Ἡ ἐπέτειος τῶν 100 χρόνων ἀπό τήν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης καθιστᾶ ἐπιτακτική τήν ἀπόδοση τῆς ὀφειλομένης τιμῆς στή μνήμη τοῦ πολιούχου Ἁγίου Δημητρίου. Ἡ πόλη εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μέ τον Ἅγιο. Ἐκεῖ διοίκησε ὡς Ρωμαῖος Ἀνθύπατος, ἐκεῖ μαρτύρησε τό 305 μ.Χ., ἐκεῖ βρισκόταν καί βρίσκεται μετά ἀπό περιπέτειες καί καταστροφές ὁ περικαλλής Ναός του, ἐκεῖ σήμερα προσκυνοῦμε τά λείψανά του.
Εἶναι συμβολικό τό γεγονός ὅτι τήν ἡμέρα μνήμης τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, στίς 26 Ὀκτωβρίου 1912, ὑπεγράφη ἡ συνθηκολόγηση ἀπό τόν Τοῦρκο στρατηγό Ταχσίν πασᾶ. Πάλι 26 Ὀτωβρίου ἦταν ὅταν τό 1944 ἔφυγε καί ὁ τελευταῖος Γερμανός στρατιώτης ἀπό τήν πόλη. Καί στίς 20 Ἰυυνίου 1978, τήν ἥμέρα τοῦ φονικοῦ σεισμοῦ στή Θεσσαλονίκη, μία Ἑλληνίδα Ἀρχαιολόγος ἐντόπισε σέ ἰταλική Ἐκκλησία τά λείψανα τοῦ Ἁγίου πού....
εἶχαν μεταφέρει στή Δύση οἱ Σταυροφόροι.
Κατά τή διάρκεια τῆς Βυζαντινῆς περιόδου τό κράτος τῆς Ρωμανίας, ὅπως ἦταν τό πραγματικό ὄνομα τῆς Αὐτοκρατορίας, ὑπέστη πολλές ἐπιδρομές πανταχόθεν καί ἡ Θεσσαλονίκη ἀμυνόταν ἐπί αἰῶνες. Σλάβοι, Βούλγαροι, Σαρακηνοί, Νορμανδοί καί πολλοί ἄλλοι προσπάθησαν νά τήν καταλάβουν γιατί ἦταν ἠ συμπρωτεύουσα, ἡ Συμβασιλεύουσα, ἡ πρώτη μετά τήν πρώτην, τήν Κωνσταντινούπολη. Δέν εἶναι λίγες οἱ φορές πού οἱ ἀμυνόμενοι εἶδαν πάνω στά τείχη τῆς πόλης τόν νεαρό μάρτυρα ἔφιππο πάνω σέ κόκκινο ἄλογο νά ἐκδιώκει τούς εἰσβολεῖς. Τά Θαύματα τοῦ Ἁγίου, πολιουχικά (ὑπέρ τῆς πατρίδος) καί ἰαματικά (θεραπεῖες ἀσθενῶν) καταγράφονται σέ δύο βιβλία, τά ὁποῖα ἔχουν κυκλοφορηθεῖ μεταφρασμένα στήν ἐποχή μας. Γιά τή δράση του ὑπέρ τῆς ἐθνικῆς ἐλευθερίας ἐπί Βυζαντίου/Ρωμανίας ἡ ὑμνογραφία τῆς Ἐκκλησίας μας τίμησε τόν Μυροβλήτη Ἅγιο με πολυάριθμους ὕμνους. Τόν ὀνόμασαν Φιλόπολιν, Σωσίπολιν, Σωσίπατριν καί «Θεσσαλονίκης Μέγαν Φρουρόν» Στήν Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Δημητρίου πού συνετέθη ὑπό τοῦ Ἁγίου Φιλοθέου Κοκκίνου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ψάλλουμε ὡς ἑξῆς:
Ὁ μέγας φρουρός Θεσσαλονίκης, ὡς μέγας Κυρίου ποταμός, τέρπεις λαμπρῶς τήν πόλιν σου, τοῦ μύρου τοῖς ὁρμήμασιν, ὡς Θεῖα δέ σκηνώματα, καθαγιάζεις τά σύμπαντα. (1)

Τό Μῦρο τοῦ Ἁγίου ἐξήρχετο ἐπί αἰῶνες ἀπό τόν Τάφο του καί εἶχε ἰαματική δράση. Τό Βυζαντινό Χρονικό «Τιμαρίων» περιγράφει τήν μεγάλη Πανήγυρη τῶν Δημητρίων , ἡ ὁποία ἐτελεῖτο κάθε Ὀκτώβριο στήν Θεσσαλονίκη. Ἐκεῖ συνέρρεαν γιά νά προσκυνήσουν τόν Ἅγιο καί γιά νά ἀνταλλάξουν ἐμπορεύματα χιλιάδες προσκυνητές ἀπό ὅλη τή γνωστή Οἰκουμένη. «Ἕλληνες, Σκῦθες, Ἴβηρες, Λυσιτανοί (σ.σ. Πορτογάλοι) καί ἐντεῦθεν τῶν Ἄλπεων Κέλται»! Ὅλοι αὐτοί ἔπαιρναν μάζί τους ἕνα Κουτρούβιο, δηλαδή φιαλίδιο μέ μῦρο τοῦ Ἁγίου Δημητρίου.
Μεγάλες μορφές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὕμνησαν τόν Ἅγιο Δημήτριο γιά τό μαρτύριό του ὑπέρ τῆς πίστεως τοῦ Χριστοῦ καί γιά τήν μαχητική παρουσία του στά τείχη τῆς πόλεως κατά τῶν βαρβάρων. Ὁ Ἅγιος Νεόφυτος ὁ Ἔγκλειστος, πού μόνασε στήν περίφημη Ἐγκλείστρα κοντά στήν Πάφο τῆς Κύπρου, ἔγραψε τόν 13ο αἰῶνα ἐξαιρετικό ἑγκώμιο πρός τόν Ἅγιο Δημήτριο. Μεταξύ ἄλλων ἀναφέρει:
«Χαῖρε μάρτυρα Δημήτριε μαζί μέ τόν Γεώργιο καί τόν Θεόδωρο, τούς συναθλητές καί συμμετόχους σου, τό τρισευτυχισμένο ὅπλο τῶν εὐσεβῶν βασιλιάδων μας, τό ξίφος τους μέ τίς τρεῖς αἰχμές ἐναντίον τῶν ἀθέων βαρβάρων, τό τριπλό τεῖχος τῆς βασιλικῆς αὐλῆς, τό τρίσπαθο κάρφωμα στήν καρδιά τῶν σκληρῶν ἐχθρῶν,... «(2).
Τόν 14ο αἰῶνα ἐλάμπρυνε τή Θεσσαλονίκη μέ τήν ἀσκητική ἀλλά καί ἀγωνιστική παρουσία του ὁ Ἡσυχαστής Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς. Ὁ λόγιος Ἱεράρχης ἔγραψε καί αὐτός Ἑγκωμιαστικόν Λόγον πρός τόν Ἅγιο Δημήτριο, ὅπου μεταξύ ἄλλων διαβάζουμε καί τά ἑξῆς σχετικά μέ τήν προσφορά τοῦ Μυροβλήτου στήν πόλη καί γιά τήν κατάργηση τῆς εἰδωλολατρίας:
«Καί ὁ μάρυρας αὐτός , ὁ μεγαλομάρτυρας Δημήτριος... ἔτρεξε τόν δρόμο μέχρι τό τέρμα, διαφύλαξε τήν πίστη και γιά τή διατήρηση τῆς εὐσέβειας ἀντιστάθηκε μέχρι θανάτου . Καί ἀπεῖχε πάρα πολύ ἀπό τό νά ἐκδικηθεῖ αὐτούς πού τόν ἀπειλοῦσαν, γιατί προσευχήθηκε ἀκόμη καί γι’ αὐτούς στόν Θεό καί ἄλλων σταμάτησε τήν κακία, ἄλλους μεταμόρφωσε, μέ ἀποτέλεσμα τό νά μήν ὑπάρχει σ’αὐτήν τήν πόλη οὔτε ἀπομεινάρι ἐκείνης τῆς ἀσέβειας, ἀλλά ἡ πόλη, ὅπου καί ἐξ αἰτίας τῆς ὁποίας ὑπέστη βίαιο θάνατο νά εἶναι ἑνωμένη καί νά παραμένει σταθερή μέ τίς ποικίλες φροντίδες του καί μέ τίς κάθε εἴδους εὐεργεσίες καί συνεχεῖς παρακλήσεις του στόν Θεό» .(3)
Δέν τιμᾶ τόν Ἅγιο Δημήτριο μόνον ἡ Θεσσαλονίκη. Σύμπας ὁ Ἑλληνισμός καί εὐρύτερα ἡ Ὀρθόδοξη Οἰκουμένη τόν ἀναγνωρίζει ὡς σωτῆρα σέ δύσκολες στιγμές. Γιά τήν πνευματική του παρουσία κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 διαβάζουμε τά ἑξῆς σέ βιβλίο πού ἐγράφη ἀπό τό Ἁγιορείτικο Κελλί Ἁγίου Νικολάου Μπουραζέρη:
«Ἦλθε ὅμως ἡ μεγάλη ὥρα τῆς ἐθνεγερσίας τοῦ 1821. Ἀπό τήν πρώτη ἐξέγερση στήν Μολδαβία τό λάβαρο πού ἀνύψωσαν στό Βουκουρέστι ἔφερε τήν μορφή τοῦ Ἀγίου Δημητρίου. Αὐτόν ἀτένιζαν στό «μπαϊράκι» τους τά παλληκάρια στόν δύσκολο ἀγῶνα τους. Ἀλλά καί στήν κυρίως Ἑλλάδα, ὅπως ἀναφέρει ὁ ἱστορικός Σπυρίδων Τρικούπης, ἡ φράση «βοήθειά σου, ὁ Ἅγιος Δημήτριος μετά σοῦ» ἐνθάρρυνε τούς μαχητάς. Καί ὁ μεγάλος ἥρωας τῆς Ἐθνεγερσίας Γεώργιος Καραϊσκάκης ἔλεγε ὅτι «περισσότερη βοήθεια γνώρισα εἰς τούς πολέμους ἀπό τόν Ἅγιο Δημήτριο παρά ἀπό τόν Ἅγιο Γεώργιο» μολονότι εἶχε τό ὄνομά του...». (4)
Τήν εὐγνωμοσύνη τοῦ συγχρόνου Ἑλληνισμοῦ πρός τόν Ἅγιο ἀνέλαβε νά ἐκφράσει τό 1927 ἕνας ἄλλος Παλαμᾶς. Ὄχι ὁ Γρηγόριος, ἀλλά ὁ Κωστῆς, ὁ μεγάλος ποιητής μας. Ἐπισκέφθηκε τήν Θεσσαλονίκη, προσκύνησε στόν τάφο τοῦ Πολιούχου και ἐκφώνησε ἕναν μνημειώδη λόγο καταγράφοντας τίς ἐντυπώσεις του. Παραθέτουμε ἕνα χαρακτηριστικό ἀπόσπασμα:
«Καί μέ τήν ἀφορμή πού μοῦ δίνει ἡ παρουσία μου ἀνάμεσά σας, ὅσο κι ἄν πέρασε ἡ ἡμέρα πο΄ύ πανηγυρίζεται ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου, ἁρμονισμένη μέ τό μέγιστο ἐθνικό γεγονός πού εἶναι ἡ ἀνάκτηση τῆς Θεσσαλονίκης, δέ μοῦ φαίνεται παράκαιρο ἤ παράφωνο νά σημειώσω τούς λόγους τοῦ Κωνσταντίνου Σάθα: «Ὁ Ἅγιος Δημήτριος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχήν τῶν Ἑλλήνων ἥρως. Ἐνῷ ἐν τοῖς ἄλλοις ἁγίοις πᾶσα ἰδέα πατρίδος ἐνεπνίγη ἐν τῇ μυστικῇ Σιών , ὁ Ἅγιος Δημήτριος ἐκπροσωπεῖ τόν ἀληθῆ τοῦ Ἑλληνισμοῦ φοίνικα, ἀπό τοῦ τάφου ἀπαντῶν καί εἰς τούς πανηγυρίζοντας ἐπί Τουρκοκρατίας Ἕλληνας ὅτι αὐτός θά τούς ἐλευθερώση».
Πρός τόν μεγαλομάρτυρα πού καθώς τόν ὑμνολογοῦν τά τροπάριά του, σά φοίνικας ἀνθίζει, φοίνικα σφίγγει στό πλευρό του, φοίνικα στή γλῶσσα του καί φοίνικα στά πόδια του, ἀφιέρωσα κι ἐγώ στά πατριωτικά μεθύσια περασμένων ἡμερῶν, τόν στίχο μου, λιτό φοινικόκλαδο σ’ ἐκεῖνον, τό σύντομο τραγοῦδι πού ἀρχίζει μέ τά λόγια αὐτά:
ἘΣύ, πού θρόνος σου ἡ Θεσσαλονίκη
Μακεδονίτη Ἀκρίτα καβαλλάρη
Φώτισέ μας τόν δρόμο πρός τή Νϊκη
Τόν μῆνα πού γιορτάζω σε εἶν’ ἡ χάρη.
Μά τό βαρβαροφάγο σου κοντάρι
Χίλιασέ του κι ἁρμάτωσε τή χώρα». (5)
Ὁ Ἅγιος Δημήτριος ἐκφράζει τήν συνύπαρξη πατριωτισμοῦ καί Οἰκουμενικότητας, ὁπως αὐτή ἀποκρυσταλλώνεται μέσα στήν Ἑλληνορθόδοξη παράδοσή μας. Αὐτή ἡ παράδοση διαφύλαξε τόν πραγματικό χαρακτῆρα τῆς Θεσσαλονίκης μας πού δέν εἶναι πολυπολιτισμικός, ὅπως ψευδῶς τόν παρουσιάζουν, ἀλλά δημιουργικά Ἑλληνικός καί πνευματικά Χριστιανικός. Ἅγιε Δημήτριε σῶζε τήν πόλιν σου!
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Ἅγιος Δημήτριος ὁ Μυροβλήτης, ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Δημητρίου Δήμου Ἁγίου Δημητρίου Ἀττικῆς, σελ. 53.
2. Ἅγιος Δημήτριος- Ἐγκωμιαστικοί Λόγοι Ἐπιφανῶν Βυζαντινῶν Λογίων, ἔκδοση ΖΗΤΡΟΣ, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 143 (μετάφραση Πέτρου Βλαχάκου).
3. Ὅπως ἀνωτέρω, σελ. 349-351.
4. Ἅγιος Δημήτριος Μυροβλήτης, ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Δημητρίου Δήμου, Ἁγίου Δημητρίου Ἀττικῆς, σελ. 114.
5. Θεσσαλονίκης Ὑμνολόγιο, Ἐπιμ. Ἰωάννου Κ. Χολέβα, Ἔκδοση Συνδέσμου Θεσσαλονικέων Ἀθηνῶν, 2007, σελ. 72.
«Πειραϊκή Εκκλησία», τεύχος Οκτωβρίου 2012
θρησκευτικά