Του Αγίου Βασιλείου: Ήμαστε Έλληνες γιατί είμαστε Ορθόδοξοι!

του Γιάννη Παναγιωτόπουλου*

Πόσες φορές έχουμε θαυμάσει ένα όμορφο δέντρο και έχουμε ζηλέψει τους καρπούς του; «Πράγματι, για ένα δέντρο είναι φυσική αρετή να δίνει καρπό στην ώρα του, αλλά του δίνουν κάποια ομορφιά και τα φύλλα που κουνιούνται στα κλαδιά. Έτσι λοιπόν, και η ψυχή έχει την αλήθεια πρώτα για καρπό, αλλά είναι ωραίο να φορά και την κοσμική σοφία, κάτι σαν τα φύλλα που προστατεύουν τον καρπό και ομορφαίνουν την όψη του δέντρου», σημειώνει ο Μέγας Βασίλειος, του οποίου τη μνήμη εορτάζουμε, προσδιορίζοντας τη σχέση της θεολογίας και της ελληνικής σκέψης. Άλλωστε ζει και εργάζεται σε μια εποχή που δομούνται οι προϋποθέσεις ενός νέου πολιτιστικού μεγέθους, που ονομάζεται Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός! Ο ίδιος θα σημειώσει ότι ο θεολόγος που διακρίνει στην ορολογία μορφή και περιεχόμενο είναι ορθόδοξος. 

Η ομορφιά, όμως, δεν υπάρχει μόνο στις σκέψεις ή στην ποίηση, αλλά και η δημιουργία ολόκληρη έχει «ομορφιά», κάλλος, γιατί είναι δημιούργημα του Θεού, που είναι το κατ᾽ εξοχήν κάλλος. 

Ο Μέγας Βασίλειος απέκτησε ελληνική παιδεία στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα, γευόμενος την παιδεία όσο κανείς άλλος στην εποχή του. Αλλά αυτό που τον σαγήνευσε ήταν ο τρόπος ζωής των αναχωρητών και των θεοπτών της ερήμου, που γνώρισε σε ένα μοναδικό ταξίδι μαθητείας στην Αίγυπτο. Σύντομα και ο ίδιος εγκατέλειψε πλήρως την κοσμική ζωή του, και αφοσιώθηκε στην πνευματική ζωή της άσκησης μακριά από τον κόσμο, στη δική του έρημο. 

Ο ίδιος ο Βασίλειος άφησε μόνο έμμεσες νύξεις για την πνευματική του κατάσταση και τη διαδικασία φωτισμού την οποία βίωνε. Ο Γρηγόριος Θεολόγος και ο Γρηγόριος Νύσσης κατηγορηματικά μας βεβαιώνουν ότι ο Βασίλειος είχε ελάμψεις και εντρύφησε, κατοίκησε, στο ίδιο το άγιο Πνεύμα. 

Η ζωή του, η πνευματική του εγρήγορση τον κατέστησαν όχι μόνο αναγκαίο διδάσκαλο και θεολόγο, αλλά και ποιμένα. Το έργο του θα μείνει στην ιστορία, όχι για την τεράστια πνευματική του παραγωγή, αλλά για την αξεπέραστη ποιμαντική του δράση, προσφέροντας μια ολόκληρη πόλη κοινωνικής μέριμνας προς κάθε πάσχοντα και αδύναμο, που ονομάστηκε Βασιλειάδα. 

Και ίσως για κάποιους που τα διαβάζουν όλα αυτά να αποτελούν κενό γράμμα, να προκαλούν αδιαφορία και σε κάποιους αποτροπιασμό. Η ζωή, όμως, του Μεγάλου Βασιλείου απετέλεσε το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε ολόκληρη η ασκητική παράδοση της Ανατολής, είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε ένας ισχυρός θεολογικός λόγος και ασφαλώς είναι στύλος της ορθοδοξίας. Είναι δηλαδή η ανεξάντλητη πηγή όλων αυτών που είμαστε και θέλουμε να λεγόμαστε, ορθόδοξοι και Έλληνες! Και δεν θα ήμασταν Έλληνες εάν δεν μέναμε ορθόδοξοι, και εάν δεν μέναμε ορθόδοξοι δεν θα ήμασταν Έλληνες. 

Αυτός ο χρόνος ας αποτελέσει αφετηρία αυτοσυνειδησίας και κυρίως αφετηρία έργων, που θα μας οδηγήσουν ασφαλώς στο να αναδείξουμε ηγέτες ανάλογους της κληρονομιάς μας, και να δούμε τον λαό μας να προοδεύει! 

Καλή και ευλογημένη χρονιά! 

*Ο Γιάννης Παναγιωτόπουλος είναι Επ.. Καθηγητής Εκκλησιαστικής Ιστορίας, στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. Γεν. Γραμματέας Ενημέρωσης, πολιτεύεται με τη ΝΔ.

 Πατερικός