Ποιός φοβᾶται τά μετρητά;

Γράφει ὁ  Γεώργιος Ἰ. Μάτσος - 

Δ.Ν., Δικηγόρος

Πλησιάζει ὁ χρόνος τῆς κατάθεσης νομοσχεδίου γιά τόν περιορισμό τῶν πληρωμῶν μέ μετρητά. Οἱ ἀντιφάσεις καί ἡ προχειρότητα τοῦ νομοσχεδίου εἶναι ἐμφανεῖς ἤδη ἀπό τίς πρῶτες πληροφορίες. Ἄς ἀναφερθεῖ μόνον ἡ πλέον ἐμφανής: Τό χτίσιμο τοῦ ἀφορολόγητου γιά εἰσόδημα ἄνω τῶν 40.000 εὐρώ φέρεται νά ἀπαιτεῖ διατραπεζικές δαπάνες ἄνω τοῦ 30% τοῦ εἰσοδήματος. Ὅμως μέ εἰσόδημα 40.000 εὐρώ, ὁ μισθωτός δέν ἔχει πιά καθόλου ἀφορολόγητο. Πῶς λοιπόν θά δίδεται κίνητρο;

Προχειρότητες καί ἀντινομίες αὐτοῦ τοῦ εἴδους μαρτυροῦν μόνον ἕνα: Ἄνευ ὁρίων ἀμηχανία ἐκ μέρους τοῦ συστήματος τοῦ Ὑπουργείου Οἰκονομικῶν (μέρος τοῦ ὁποίου τυγχάνει ἐκ τῆς ἐπαγγελματικῆς καταγωγῆς του ὁ σημερινός Ὑφυπουργός Οἰκονομικῶν) ἐνώπιον τῆς οἰκονομικῆς ἐλευθερίας. Τήν ὁποία δέν γνωρίζουν οὔτε πῶς νά διαχειριστοῦν φορολογικά, οὔτε πῶς νά σεβαστοῦν, ὥστε νά μήν πλήξουν τήν οἰκονομική δραστηριότητα.

Λίγες ἡμέρες μετά τήν ἐπιβολή τῶν capital controls πέρυσι, ἐπιφανές τότε μέλος τοῦ κυβερνῶντος κόμματος διετείνετο ὅτι ὁ λαός "συνήθισε" τήν ἐπιβολή τῶν capital controls. Ἄν ὅμως παρατηρήσει κανείς τίς οὐρές στά ΑΤΜ τέλη καί ἀρχές κάθε μήνα, δίδεται ἡ ἀντίθετη ἐντύπωση: Οἱ ἄνθρωποι σπεύδουν νά σηκώσουν τά λεφτά τους ἀπό τήν τράπεζα ἀμέσως μόλις κατατεθοῦν. Τό ρεπορτάζ φαίνεται νά ἐπιβεβαιώνει ὅτι οἱ πολίτες ἐξακολουθοῦν, ἕναν χρόνο μετά, νά ἐξαντλοῦν τό ὅριο ἀνάληψης τῶν 420 εὐρώ ἀνά ἑβδομάδα. Γιατί ὅμως, ἄν "ὁ λαός συνήθισε";

Ἐσχάτως διάφορα δημοσιεύματα στόν ἑλληνικό καί διεθνῆ τύπο προσπαθοῦσαν νά πείσουν γιά τό πόσο κοντά βρίσκεται τάχα ἡ Δανία ἤ ἡ Σουηδία στήν κατάργηση τῶν μετρητῶν. Ἐν μέσω αὐτοῦ τοῦ κλίματος ἡ ΕΚΤ ἤδη ἀποφάσισε κατάργηση τοῦ χαρτονομίσματος τῶν 500 εὐρώ, παρά τίς μή εἰσακουσθεῖσες ἐνστάσεις τῆς Bundesbank,. Δέν φαίνεται νά ἔχει λάβει ὁποιαδήποτε ἀπόφαση κατάργησης τῶν μετρητῶν ἡ Δανία ἤ ἡ Σουηδία. Πάντως ἐάν ἤμουν Σουηδός ἤ Δανός προσωπικά θά εἶχα αὐξήσει τή χρήση τῶν μετρητῶν: Θά ἦταν ἀντίδραση παρόμοια μέ τίς ἑλληνικές οὐρές στά ΑΤΜ. Ὅταν ἀπειλοῦν νά στερήσουν τή φυσική πρόσβαση στήν περιουσία σου, τότε ἀκριβῶς αἰσθάνεσαι μεγαλύτερη ἀνάγκη γιά φυσική πρόσβαση, ὥστε νά μειώσεις τήν ἀνασφάλεια πού ἀναπόφευκτά σου προκαλοῦν.

Ἡ ἑλληνική ἐμπειρία τῶν capital controls, ἡ μονιμοποίηση τῶν ὁποίων καθόλου δέν φαίνεται νά ἐνοχλεῖ τήν Κομισιόν, ἀποστολή τῆς ὁποίας εἶναι πρωτίστως ἡ προστασία τῆς ἐλεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων, ἀποτελεῖ ἕνα εἶδος πειράματος δυνητικῶς παγκόσμιου ἐνδιαφέροντος. Πείραμα ὡς πρός τό κατά πόσο μπορεῖ νά ἐξασθενήσει ἡ σχέση τῶν ἀνθρώπων μέ τά μετρητά καί νά ὑποκατασταθοῦν αὐτά στήν καθημερινότητα τῶν ἀνθρώπων ἀπό τό τραπεζικό σύστημα. Εἶναι ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρον νά τό παρακολουθήσει καί μελετήσει ἡ παγκόσμια οἰκονομική ἐπιστήμη. Μπορεῖ νά ἐπιβληθεῖ εὐχερῶς ἡ ὑποκατάσταση τοῦ φυσικοῦ χρήματος ἀπό τό διατραπεζικό;

Ἡ μέχρι στιγμῆς ἀπάντηση εἶναι ὄχι. Οἱ καταθέσεις τῶν νοικοκυριῶν ὄχι μόνον δέν αὐξήθηκαν, ἀλλά οὔτε καν σταθεροποιήθηκαν τόν καιρό τῶν capital controls. Μόνον τόν μήνα Μάιο 2016 οἱ καταθέσεις τῶν νοικοκυριῶν μειώθηκαν κατά 760 ἑκατ. εὐρώ. Τό προφανές συμπέρασμα ἀπό τίς οὐρές στά ΑΤΜ, τήν ἐξάντληση τοῦ ἑβδομαδιαίου ὁρίου ἀναλήψεων καί τήν συνεχιζόμενη μείωση τῶν καταθέσεων νοικοκυριῶν, εἶναι ὅτι ὁ "λαός" οὔτε συνήθισε οὔτε θά συνηθίσει ποτέ τή μή πρόσβαση στήν περιουσία του. Τό e-banking δέν μπορεῖ νά ἀντικαταστήσει τήν ἀσφάλεια πού δίδει ἡ αἴσθηση τῶν χαρτονομισμάτων στήν τσέπη.

Περισσότερη κρατική ἐπιβολή τοῦ πλαστικοῦ χρήματος θά σημάνει, λοιπόν, περισσότερη οἰκονομική ἀνασφάλεια. Περισσότερη οἰκονομική ἀνασφάλεια θά σημαίνει ἀναζήτηση νέων ὁδῶν φυσικῆς πρόσβασης στήν περιουσία. Ἄν αὐτό δέν μπορεῖ νά γίνει μέσω χρήσης νομίμων συναλλακτικῶν ὁδῶν, τότε θά ὁδηγηθοῦμε ἀναπόφευκτα σέ αὔξηση καί, ἀκόμη περισσότερο, σέ ριζοσπαστικοποίηση τῆς παραοικονομίας.

Ὅσοι δέ προσδοκοῦν "πάταξη" τῆς φοροδιαφυγῆς μέσω τῶν διατραπεζικῶν συναλλαγῶν, ἄς δοῦν πόσο ἔχει μεταβληθεῖ ἡ συναλλακτική ζωή στήν Ἑλλάδα μετά τήν ψήφιση τοῦ ἀσφαλιστικοῦ. Οἱ ἀποδείξεις ἀρχίζουν νά σπανίζουν, ἡ κατανόηση στή φοροδιαφυγή αὐξάνεται, ἡ δημιουργία δομῶν ἔξω καί παράλληλα ἀπό τίς κρατικῶς ἐλεγχόμενες συναλλακτικές ὁδούς ἀπό ἐξαίρεση νά γίνεται κανόνας.

Ἡ ἀγορά βιώνει μετά τήν 8η Μαΐου 2016 ἕνα εἶδος σιωπηρῆς φορολογικῆς ἀντίστασης καί ἐπανάστασης, μέσω τῆς ἄρνησης πληρωμῆς φόρων. Κανένας δέν ἔριξε σύνθημα στά social media, κανένας δέν ἔκανε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, κανένας δέν βγῆκε σέ κανάλια νά καλέσει τόν κόσμο σέ φορολογική ἀποστασία. Τό κάνει ἡ κοινωνία μόνη της, αὐθόρμητα, χωρίς σχεδιασμό, ὡς συλλογική πράξη ἐπιβίωσης.

Καί ἀκόμη δέν ἔχουν δεῖ τίποτε οἱ ἁρμόδιοι. Ποῦ νά δοῦν τί ἔχει νά γίνει μετά τήν κυοφορούμενη ἀπόπειρα νομοθετικοῦ περιορισμοῦ τῶν μετρητῶν. Ἡ ἀνθρώπινη ἐφευρετικότητα θά βρεῖ νέες διόδους ὑπέρβασης τοῦ κρατικοῦ ἐλέγχου. Καί ἄν ἀκόμη καταργηθοῦν τά μετρητά, ὁ κόσμος θά συναλλάσσεται σέ χρυσό. Καί ἄν ἀκόμη ἀπαγορευθοῦν κάπως οἱ συναλλαγές σέ χρυσό, θά βρεθοῦν νέοι τρόποι. Μέχρι καί οἱ συναλλαγές μέ κοχύλια μπορεῖ νά ἀναπτυχθοῦν, ὅπως στίς πρωτόγονες κοινωνίες, προκειμένου οἱ ἄνθρωποι νά διαθέτουν μή κρατικά ἐλεγχόμενο συναλλακτικό μέσο. Πόσο μᾶλλον στήν ἐποχή τῆς σύγχρονης τεχνολογίας, ὅπου τό bitcoin εἶναι μόνον ἡ πιό γνωστή ἔκφανση ἰδιωτικῶς δημιουργημένου μέσου συναλλαγῆς.

Κάτι τελευταῖο: Εἶναι γνωστό τό χωρίο τῆς Ἀποκάλυψης πού περιγράφει τά περί Ἀντιχρίστου: "ἴνα μή τίς δύνηται ἀγορᾶσαι ἤ πωλῆσαι εἰ μή ὁ ἔχων τό χάραγμα, τό ὄνομα τοῦ θηρίου ἤ τόν ἀριθμόν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ". Ὅσοι πιστεύουν, ἀσφαλῶς προβληματίζονται ἤδη ἀπό τίς ἀναλογίες μέ αὐτό πού συμβαίνει. Ὅσοι ὅμως δέν πιστεύουν, ἄς ἀναλογιστοῦν τό ἑξῆς, ἀσχέτως τοῦ ἀληθοῦς ἤ μυθοπλαστικοῦ τῆς προφητείας: Ἡ δημοφιλέστερη θρησκεία τοῦ πλανήτη περιγράφει τό ἀπόλυτο κακό ὡς οἰκονομικό σύστημα, ὅπου ἤ δέν θά ὑπάρχουν μετρητά ἤ, ἔστω, οἱ συναλλαγές ("ἀγορᾶσαι ἤ πωλῆσαι") θά γίνονται μόνον μέσα ἀπό κάποιο εἰδικό, ἐλεγχόμενο σύστημα. Ἄν ὅμως κάποιος περιέγραψε πρίν ἀπό 2.000 χρόνια τήν ἄμεση ἤ ἔμμεση κατάργηση τῶν μετρητῶν, ἔστω καί ὡς ἱστοριούλα, ὡς μέρος τοῦ ἀπόλυτου κακοῦ, πόσο τυφλοί εἴμαστε σήμερα, ἄν θεωροῦμε τήν δῆθεν "πάταξη τῆς φοροδιαφυγῆς" ὡς a priori ὑπέρτερο ἀγαθό σέ σχέση μέ τήν οἰκονομική ἐλευθερία;

Πόσο μᾶλλον ὅταν ὁ περιορισμός ἤ ἡ κατάργηση τῶν μετρητῶν εἶναι τό τελευταῖο πράγμα πού θά μπορέσει νά περιορίσει τήν φοροδιαφυγή. Ὅποιος δέν βλέπει τί ἀποτελέσματα ἤδη φέρνει ἡ διευρυνόμενη οἰκονομική ἀνελευθερία, εἶναι ἐξίσου τυφλός.

capital

Ρωμαίικο οδοιπορικό