ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου -ΚαθηγητοῦἩ ἐξουσία γενικά φθείρει καί διαφθείρει. Χειρότερη ἀπ' ὅλες ἡ ἀπολυταρχική ἐξουσία καί ἰδιαίτερα ἡ βασιλική, ἡ ὁποία σέ παλιότερες ἐποχές, ἦταν ἑστία διαφθορᾶς καί ἠθικῆς καταπτώσεως. Ὑπάρχουν ὅμως καί οἱ ἐξαιρέσεις. Στό χιλιόχρονο Βυζάντιο, τήν χριστιανική Ρωμανία, οἱ αὐτοκρατορικοί οἶκοι ἀνάδειξαν, πέρα ἀπό τήν ὅποια κατάπτωση καί μιά πληθώρα ἁγίων ἀνάκτων, ἀνδρῶν καί γυναικῶν, οἱ ὁποῖοι λαμπρύνουν τό ἁγιολογικό στερέωμα τῆς Ἐκκλησία μας. Ἀνάμεσά τους ξεχωρίζει ἡ ἁγία Εὐδοκία, ἡ αὐτοκράτειρα καί φιλόσοφος, ἡ ὁποία προσέφερε πολύτιμες ὑπηρεσίες στό κράτος, τήν Ἐκκλησία καί τόν πολιτισμό.
Γεννήθηκε τό 401 στήν Ἀθήνα καί ἦταν κόρη τοῦ ὀνομαστοῦ φιλοσόφου καί καθηγητῆ τῆς ρητορικῆς, Λεοντίου. Τό... ἀρχικό ὄνομά της ἦταν Ἀθηναΐς. Τόσο ὁ πατέρας της, ὅσο καί ἡ ἴδια ἦταν ἐθνική στό θρήσκευμα (εἰδωλολάτρισσα). Ὁ πατέρας της φρόντισε νά τῆς δώσει ἀξιόλογη μόρφωση καί παιδεία. Σπούδασε φιλοσοφία καί φιλολογία. Ἰδιαίτερα μελέτησε τόν Ὅμηρο, τόν Λυσία καί τόν Δημοσθένη. Σπούδασε ἐπίσης ἀστρονομία καί γεωμετρία. Κυρίως ἀσχολήθηκε μέ τήν νεοπλατωνική φιλοσοφία, ἡ ὁποία μεσουρανοῦσε τήν ἐποχῇ ἐκείνη. Ἡ ἴδια ἦταν στολισμένη μέ εὐγένεια αἰσθημάτων καί ψυχικό μεγαλεῖο. Ἐπίσης διέθετε σπάνια σωματική ὀμορφιά.
Ὅταν ἔγινε 20 ἐτῶν, πέθανε ὁ πατέρας της καί τότε τά ἀδέλφια της προσπάθησαν νά τῆς ἁρπάξουν τό μερίδιό της ἀπό τήν μεγάλη πατρική τους περιουσία. Φαίνεται πώς δέν μπόρεσε νά δικαιωθεῖ ἀπό τά ἀθηναϊκά δικαστήρια καί γι' αὐτό κατέφυγε στή Βασιλεύουσα, περί τό 420 ἤ τό 421. Ζήτησε ἀκρόαση ἀπό τήν Αὐγούστα Πουλχερία (μετέπειτα ἁγία της Ἐκκλησίας μας), ἡ ὁποία ἐπιτρόπευε τόν ἀνήλικο ἀδελφό της Θεοδόσιο Β΄ (408-450). Ἡ καλοσυνάτη καί ταπεινή βασίλισσα δέχτηκε τήν Ἀθηναΐδα καί ἄκουσε τό πρόβλημά της καί της ὑποσχέθηκε λύσῃ.
Ἀλλά τήν ἐποχῇ ἐκείνη ἡ Πουλχερία ἀναζητοῦσε τήν κατάλληλη σύζυγο γιά τόν ἀδελφό της. Διεῖδε στό πρόσωπο τῆς ὡραιότατης, εὐφυοῦς καί καλλιεργημένης Ἀθηναΐδας τήν ἰδανική σύζυγο γιά τό Θεοδόσιο καί μιά ἱκανή βασίλισσα γιά τό κράτος. Τῆς πρότεινε καί ἐκείνη δέχτηκε. Ἀλλά ὑπῆρχε ἕνα σοβαρό ἐμπόδιο, ἔπρεπε νά βαπτισθεῖ καί νά γίνει χριστιανή.
Ἡ Ἀθηναΐδα δέχτηκε, κατηχήθηκε καί βαπτίστηκε, παίρνοντας τό ὄνομα Εὐδοκία. Τό 421 ἔγινε ὁ γάμος της μέ τό Θεοδόσιο καί ἕνα χρόνο ἀργότερα, τό 422 ὀνομάστηκε Αὐγούστα, ἀφοῦ γέννησε τήν πρώτη της κόρη, τήν Εὐδοξία.
Ὅπως εἶναι γνωστό ἀπό τήν ἱστορία, ὁ Θεοδόσιος εἶχε περιορισμένες διοικητικές ἱκανότητες καί ἀσθενῆ χαρακτῆρα. Ἔτσι, στήν οὐσία, τήν ἐξουσία εἶχαν στά χέρια τους οἱ δυναμικές γυναῖκες, ἡ ἀδελφή του Πουλχερία καί ἡ σύζυγός του Εὐδοκία. Ἡ μέν Πουλχερία εἶχε ἐπωμισθεῖ μέ τά διοικητικά, ἡ δέ Εὐδοξία μέ τά πνευματικά.
Ἡ Εὐδοκία ἦταν φορέας τῆς ἑλληνικῆς παιδείας καί τοῦ πολιτισμοῦ. Σκέφτηκε λοιπόν νά μεταλαμπαδεύσει τόν ἑλληνικό πολιτισμό καί τά γράμματα ἀπό τήν Ἀθήνα στήν Κωνσταντινούπολη, τό κέντρο τοῦ τότε κόσμου. Νά ἀναδείξει τήν ἑλληνική γλῶσσα ὡς ἐπίσημη γλῶσσα τῆς διοίκησης, τῆς παιδείας καί τῆς δικαιοσύνης. Νά ἱδρύσει ἐκπαιδευτικά ἱδρύματα, ὅπου θά διδάσκονται οἱ ἐπιστῆμες καί θά καλλιεργεῖται ἡ φιλοσοφία καί οἱ καλές τέχνες. Ἄλλωστε ἡ εὐφυής ἐκείνη γυναῖκα ἔβλεπε πώς ἡ ἄλλοτε λαμπρά κοιτίδα τοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς παιδείας, ἡ Ἀθήνα παρήκμαζε ραγδαῖα καί ἔπρεπε ἡ πολιτισμική της κληρονομία νά μεταφερθεῖ ἀλλοῦ, στό κέντρο τῆς ἀπέραντης αὐτοκρατορίας, στήν Βασιλεύουσα, ὅπου θά εἶχε, καί ὅπως εἶχε, τήν ἀρωγή τοῦ κράτους.
Ἔτσι στά 425 ἵδρυσε στήν Κωνσταντινούπολη τό περίφημο Πανδιδακτήριο, ὅπου διδάσκονταν ὅλες οἱ ἐπιστῆμες τῆς ἐποχῆς. Καθιερώθηκε ἡ ἑλληνική γλῶσσα, ὡς γλῶσσα διδασκαλίας καί χωρίστηκε τό πρόγραμμα σπουδῶν σέ δεκαπέντε ἕδρες γιά τήν σπουδή τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας και φιλολογίας, δεκατρεῖς γιά τήν σπουδή τῆς λατινικῆς γλώσσας και φιλολογίας καί μιά ἕδρα φιλοσοφίας. Εἶναι τό πρῶτο πανεπιστήμιο τῆς ἱστορίας στόν κόσμο.
Ἐπίσης κατόρθωσε καί παραμέρισε τήν λατινική γλῶσσα καί προώθησε τήν ἑλληνική στή δικαιοσύνη. Ἀκόμα προώθησε τήν ἑλληνική καί στή διοίκηση. Στίς μέρες της ἄρχισαν νά καταγράφονται οἱ νομικές διατάξεις στά ἑλληνικά, ὅπως καί οἱ πράξεις τῆς διοίκησης.
Ἡ πρώην παγανίστρια Εὐδοκία εἶδε τή μεγάλη ἀξία τῆς χριστιανικῆς πίστεως, συγκρίνοντάς την μέ τήν παχυλή εἰδωλολατρία, ἡ ὁποία ἀκόμη εἶχε κάποιες ἀντιστάσεις, λίγο πρίν τήν πλήρη κατάρρευσή της. Γι' αὐτό καί ὑποστήριξε τήν Ἐκκλησία στό ἱεραποστολικό της ἔργο. Ἡ ἴδια ζοῦσε μέ πίστη καί εὐλάβεια καί δεν την ἄγγιξε ἡ διαφθορά τῶν παλατιανών.
Τό 437 πάντρεψε τήν κόρη της Εὐδοξία μέ τόν αὐτοκράτορα τῆς Δύσεως Οὐαλεντιανό Γ΄ (419-455). Κατόπιν ἀποφάσισε νά πραγματοποιήσει τό ὄνειρό της, νά πάει στοῦ Ἁγίους Τόπους νά προσκυνήσει τά ἐκεῖ Ἱερά Προσκυνήματα. Ἔμεινε δύο χρόνια, προσευχόμενη καί κτίζοντας καί ἀνακαινίζοντας σπουδαῖα ἔργα. Τό 439, ἐπιστρέφοντας, πέρασε ἀπό τήν Ἀντιόχεια, ὅπου ἐξέφρασε τήν περηφάνια της γιά τήν ἑλληνική της καταγωγή. Μάλιστα ἔπεισε τόν αὐτοκράτορα νά ἀνεγείρει διάφορα κοινωφελῆ ἔργα στή μεγάλη πόλη.
Στά τέλη τοῦ 439 ἐπέστρεψε στήν Κωνσταντινούπολη. Μέ δική της πρωτοβουλία ἀνέβηκε στό ἀξίωμα τοῦ ὑπάρχου ὁ ἔπαρχος Κῦρος. Αὐτό ὅμως δέν ἄρεσε στόν ἀντίζηλό του εὐνοῦχο Χρυσάφιο. Ὁ πανοῦργος αὐτός ἄνθρωπος ἔπεισε καί ἔστρεψε τό Θεοδόσιο ἐνάντια στήν Εὐδοκία. Γιά νά διαρρήξει τίς σχέσεις της μέ τό Θεοδόσιο, τήν συκοφάντησε ὅτι δῆθεν διατηροῦσε ἐρωτική σχέση μέ τόν παλατιανό ἀξιωματοῦχο Παυλίνο. Δυστυχῶς ὁ Θεοδόσιος πίστεψε τίς συκοφαντίες, διέταξε τή θανάτωση τοῦ Παυλίνου καί ἔριξε σέ δυσμένεια τήν Εὐδοκία. Ἐπίσης στράφηκε ἐναντίον της καί ἡ Πουλχερία.
Μετά ἀπό αὐτή τήν κατάσταση, κατάλαβε ὅτι ἡ παραμονή της στήν Βασιλεύουσα ἦταν ἀδύνατη. Γι' αὐτό, τό 443, ἀποφάσισε νά φύγει καί πάλι γιά τούς Ἁγίους Τόπους. Παρέμεινε ἐκεῖ ὡς τό θάνατό της. Δέν ἐπέστρεψε ποτέ στήν Κωνσταντινούπολη, οὔτε μετά τό θάνατο τοῦ Θεοδοσίου (450). Ἐπιδόθηκε στήν προσευχή, τή νηστεία καί τήν πνευματική περισυλλογή. Ἀνήγειρε μέ δικά της χρήματα ναούς, Μονές καί πολλά φιλανθρωπικά ἱδρύματα. Ἀφιερώθηκε στήν ἀνάγνωση τῶν Γραφῶν καί τῶν πατερικῶν κειμένων. Συναναστράφηκε μέ ἁγίους καί ἀσκητές. Ὅμως, χωρίς νά τό συνειδητοποιήσει, παρασύρθηκε προσωρινά ἀπό κάποιους μονοφυσιτικούς κύκλους. Ἀλλά μέ τή βοήθεια δύο ἐπιφανῶν μοναχῶν, τοῦ Συμεῶν Στυλίτου και τοῦ Μεγάλου Ἐνθυμίου μεταστράφηκε στήν Ὀρθοδοξία. Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 460.
Ἡ Εὐδοκία συνέγραψε πολλά καί ἀξιόλογα ἔργα, ἀπό τά ὁποῖα τά περισσότερα δυστυχῶς δέν διασώθηκαν. Ἀπό τά σωζόμενα ξεχωρίζουν ὑπέροχοι στίχοι στή νίκη τοῦ Θεοδοσίου Β΄ ἐναντίον τῶν Περσῶν, παράφραση τῆς Ὀκτατεύχου καί τῶν προφητῶν Ζαχαρία καί Δανιήλ, καθώς καί τρία βιβλία τοῦ ἁγίου Κυπριανοῦ Ἀντιοχείας (πρώην μάγου) σέ ἔμμετρους ὁμηρικούς στίχους.
Ἡ μνήμη της τιμᾶται στίς 13 Αὐγούστου.
Ρωμαίικο οδοιπορικό
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου