Το ψυχολογικό μυστήριο της Ερήμου

Από τον Μεγάλο Κανόνα

Ποίημα του Αγίου Ανδρέου Κρήτης

'Ηχος πλ.του β'

Ου γέγονεν εν τω βίω,

αμάρτημα ουδέ πράξις ουδέ κακία,

ην εγώ Σωτήρ ουκ επλημμέλησα,

κατά νουν και λόγον και προαίρεσιν,

και θέσει, και γνώμη και πράξει εξαμαρτήσας,

ως ουδείς άλλος πώποτε.

H ψυχολογία της κατανύξεως της χριστιανικής ερήμου παρουσιάζει μια καταπληκτική σύζευξη αντιθέσεων, οι οποίες μας προϊδεάζουν για το δυσθεώρητο βάθος και το ανεκτίμητο πλάτος του «υπαρξιακού» μυστηρίου της ασκήσεως.
’Ετσι η άσκηση της αρετής μέσα στις εξαιρετικές δυσχερείς σνθήκες της ζωής της ερήμου δεν περιορίζεται απλώς σ’ένα ωρισμένο βαθμό ψυχικής αντοχής, άλλοτε μικρότερο και άλλοτε μεγαλύτερο. Η φύση του πνευματικού αγώνος του καθαρισμού της προσωπικότητος από την προσωπική και την προπατορική ακαθαρσία παρουσιάζει μια πολύπλοκη δομή, με άλυτες εσωτερικές αντιθέσεις και βιωματικές συγκρούσεις.







Μέσα στην αγωνιστική περιοχή του «συμβατικού» κοινωνικού χριστιανισμού υπάρχει συνήθως μια αρετολογική αφέλεια. Η κατάκτηση της αρετής θεωρείται συχνά σαν μια σχετικά εύκολη (σε σύγκριση με το ασκητικό βίωμα)προσπάθεια. Και τούτο γιατί μέσα στον κόσμο δεν αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα το πραγματικό βάθος του ηθικού μεγαλείου της προσωπικότητος και δεν απλώνεται η σκέψη του στα πραγματικά όρια της αρετής. Οι έκδηλες συγκρούσεις που ζεί και ο χριστιανός του κόσμου έχουν αναμφίβολα έναν ωρισμένο βαθμό εσωτερικότητος και βιώνονται συνήθως μέσα στην προσπάθεια της ηθικής και πνευματικής ολοκληρώσεως της χριστιανικής προσωπικότητος. Αλλά μέσα στην έρημο η χριστιανική αυτή προσπάθεια εξελίσσεται αναπόφευκτα μέσα στην κρυστάλλινη σφαίρα της αδιάκοπης προσωπικής ενδοσκοπήσεως. Ο νηπτικός αγωνιστής εισχωρεί μ’ένα ασύλληπτο πνεύμα εγρηγόρσεως σ’ένα καταπληκτικό βάθος προσωπικής εμπειρίας και εκλεπτύνει έτσι αδιάλειπτα την πνευματική του ευαισθησία. Γι’αυτόν το λόγο ο ασκητής της ερήμου αντιμετωπίζει «υπαρξιακά» προβλήματα στην περιοχή της αρετής που ο χριστιανός του κόσμου θεωρεί συχνά σαν ασήμαντους προβληματισμούς μιας υπερβολικής θρησκευτικότητος.

Εντεύθεν και κατεκρίθην,

εντεύθεν κατεδικάσθην εγώ ο τάλας,

υπό της οικείας συνειδήσεως,

ης ουδέν εν κόσμω βιαιότερον.

Κριτά λυτρωτά μου και γνώστα,

φείσαι και ρύσαι,

και σώσον με τον δούλον σου.

Σινά


Ο Ιωάννης ο Σιναίτης αισθάνεται πολλές φορές την ανάγκη να σταματήση έκπληκτος μπροστά στο μυστήριο μιας συνεχώς διαφευγούσης πνευματικής ισορροπίας. Η ασκητική του πείρα τον διδάσκει ότι η πνευματική του πορεία δεν είναι ευθύγραμμη, με απλές διακυμάνσεις ανόδου ή στασιμότητος. Αισθάνεται ότι είναι κατά τέτοιο τρόπο καθωρισμένη ώστε μια πνευματική επιτυχία να αποτελή συχνά μια αμφισβητούμενη νίκη ή μια βέβαιη ήττα.Το οξυμένο ασκητικό μάτι πολλές φορές πίσω από μια πράξη αγιότητος και αρετής βλέπει με ανείπωτη θλίψη μια πνευματική ήττα. 'Ετσι η πνευματική πορεία δεν φαίνεται να είναι στενή μεν, αλλ’οπωσδήποτε ευθύγραμμη.


Ο αγωνιστής της ερήμου βεβαιώνεται απόλυτα για το ότι η πορεία αυτή είναι «τεθλιμμένη», υπό την έννοιαν μιας περιπλεγμένης ανελίξεως.
Η εμπειρία αυτή εδραιώνει ακόμη περισσότερο ακλόνητα το νηπτικό και κατανυκτικό χαρακτήρα της ζωής της ερήμου. Γιατί αν ο εχθρός ελλοχεύει επικίνδυνα μέσα στην εκτέλεση μιας πράξεως αρετής, τότε η εγρήγορση είναι πράγματι το βασικώτερο αίτημα της ζωής της ασκήσεως.
Ο συλλογισμός αυτός αποτελεί αναντίρρητα θεμελιακό ασκητικό πόρισμα. Η εμπειρία της ερήμου είναι λοιπόν παράδοξη. Τόσο πολύ μάλιστα ώστε να υποχρεώνεται κανείς να ομιλή για ένα «υπαρξιακό» η «ψυχολογικό μυστήριο της ερήμου».[…]


«Το ψυχολογικό μυστήριο της ερήμου»
Από το βιβλίο «Πατερικά βιώματα της ενδεκάτης ώρας»
Του Ιωάννου Κορναράκη

(μπορείτε επίσης να διαβάσετε τις σχετικές αναρτήσεις με θέματα την«Ενδεκάτη ώρα..» και" Από τον Μεγάλο Κανόνα")


*****

Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου της Κλίμακος

Περί Μετανοίας

Λόγος Πέμπτος

[...] Μετάνοια σημαίνει ανανέωση του βαπτίσματος.

Μετάνοια σημαίνει συμφωνία με τον Θεόν για νέα ζωή.

Μετανοών σημαίνει αγοραστής της ταπεινώσεως.

Μετάνοια σημαίνει μόνιμος αποκλεισμός

κάθε σωματικής παρηγορίας.

Μετάνοια σημαίνει σκέψις αυτοκατακρίσεως'

αμεριμνησία για όλα τα άλλα και

μέριμνα για τη σωτηρία του εαυτού μας.

Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα της ελπίδος

και αποκήρυξις της απελπισίας.

Μετανοών σημαίνει κατάδικος απηλλαγμένος από αισχύνη.

Μετάνοια σημαίνει συμφιλίωσις με τον Κύριον,

με έργα αρετής αντίθετα πρός τα παραπτώματά μας.

Μετάνοια σημαίνει καθαρισμός της συνειδήσεως.

Μετάνοια σημαίνει θεληματική υπομονή

όλων των θλιβερών πραγμάτων.

Μετανοών σημαίνει επινοητής τιμωριών του εαυτού του.

Μετάνοια σημαίνει υπερβολική ταλαιπωρία της κοιλίας

(με την νηστεία) και κτύπημα της ψυχής

με υπερβολική συναίσθησι...[...]

Από την Κλίμακα

Τετάρτη της Α' Εβδομάδος

Εις το Απόδειπνον

'Ηχος πλ.του β'

Το σώμα κατερρυπώθην,

το πνεύμα κατεσπιλώθην'

όλως ηλκώθην'

αλλ'ως ιατρός Χριστέ,

αμφότερα δια μετανοίας

μοι θεράπευσον,

απόλουσον, κάθαρον, πλύνον,

δείξον Σωτήρ μου, χιόνος καθαρώτερον.

Υάκινθος