Τῆς Δάφνης Βαρβιτσιώτη, Ἱστορικοῦ
Μετὰ τὰ όσα γράφτηκαν για τὴν ληστεία τῶν τεσσάρων
νέων στὴν Κοζάνη, ο καθηγητὴς ἑνὸς ἐκ τῶν τεσσάρων, ἔδωσε τὸ προφίλ τοῦ μαθητοῦ
του, ως επικεφαλής των "schooligans", μια ομάδας δράσης μαθητών, στην
οποία συμμετείχε καὶ ο νεαρός συλληφθείς(*).
Ἐξάλλου ὁ Τύπος
–πέρα ἀπὸ τὰ ἴδια τὰ γεγονότα– ἀσχολήθηκε μὲ τὸ ἔντυπο ὑλικὸ ποὺ βρέθηκε στὴ
«βιβλιοθήκη» τῆς γιάφκας τῶν τεσσάρων συλληφθέντων. Βιβλία γιὰ τὴ διεθνῆ
τρομοκρατία, ἔντυπα γιὰ τὶς «ἀπαλλοτριώσεις» καὶ ἐγχειρίδια ποὺ ἔγραψαν οἱ
«Πυρῆνες τῆς Φωτιᾶς» κ.ἄ.
Ἐμεῖς σᾶς
παρουσιάσουμε ἕνα ἄρθρο ποὺ γράφτηκε τὸ 2007 καὶ ἀσχολεῖται μὲ τὸ φαινόμενο
schooligans τῆς ἱστορικοῦ κ. Δάφνης Βαρβιτσιώτη.
________________
(*) Δες http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63780335
και
http://www.parapolitika.gr/ArticleDetails/tabid/63/ArticleID/548962/Synedrio-ga-ta-dikaiomata-ton-mathiton-ekanan-oi-scooligans.aspx.
SCOOLIGANS, OΠΩΣ ΧΟΥΛΙΓΚΑΝΣ
Τῆς
Δάφνης Βαρβιτσιώτη, Ἱστορικοῦ
«Ούτε Έλληνες, Ούτε Αλβανοί: Άθρησκοι, Απάτριδες και Αναρχικοί
«Έχουμε ανάγκη
από τους παρεκκλίνοντες, τους περιθωριακούς, τους αποκλεισμένους. Μας είναι
περισσότερο αναγκαίοι από τους ενταγμένους και τους ταυτισμένους με την
υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων». Η «πλανητοποίηση της ανθρωπότητας θα έρθει από
παντού και από πουθενά. Θα έρθει από την γυναίκα και τον άνδρα, από το παιδί
και από τον έφηβο, από τον ηλικιωμένο, από το προλεταριάτο, από το(ν)
διανοούμενο. Θα έρθει από τις μυριάδες των παρεκκλίσεων που συνενώνονται σε
γενική συνέργεια». Εντγκάρ Μορέν [1]
Α΄ ΜΕΡΟΣ
Καθώς η Ελλάδα
βυθίζεται στην ασυδοσία, την αναρχία και την ανομία του νεοφιλελευθερισμού και
της παγκοσμιοποίησης, αποκαλύπτεται η πικρή αλήθεια ότι, τόσο οι δυνάμεις της
παγκοσμιοποίησης, όσο και οι δυνάμεις, οι οποίες βαυκαλίζονται ότι τους
εναντιώνονται, έχουν τον ίδιο στόχο: την σταδιακή –και δη εκ των ένδον–
αποδόμηση της καθεστηκυίας τάξεως πραγμάτων, δηλαδή, του νομικού πολιτισμού,
των θεσμών, των πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικών δομών, της ιστορίας, της
θρησκείας, της γλώσσας, των ηθών και παραδόσεων, του κοινωνικού ιστού, της
αστικής τάξης και των συνόρων των εθνών-κρατών, ιδίως αυτών του ευρύτερου ευρωπαϊκού
χώρου. Τούτο αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι, η συντριπτική πλειονότητα
όσων παρουσιάζονται ως εχθροί της παγκοσμιοποίησης πρόθυμα θα προσυπέγραφε, με
διαφορετική ορολογία ο καθένας, την ουσία του συνθήματος: «Ούτε Έλληνες, Ούτε
Αλβανοί: Άθρησκοι, Απάτριδες και Αναρχικοί». [2] Πρώτοι, όμως, θα προσυπέγραφαν
το σύνθημα αυτό –και, μάλιστα, ενθουσιωδώς-οι νεοφιλελεύθεροι παγκοσμιοποιητές,
δηλαδή, οι νέοι, πραγματικοί, εξουσιαστές του πλανήτη.
Κρυφή Σύγκλιση και Χειραγώγηση: Η κρυφή
αυτή σύγκλιση οφείλεται στο γεγονός ότι, τα κινήματα αυτά –είτε πρόκειται για
ιδεολογίες (παληές ή καινοφανείς), είτε για παραφιλοσοφικές, επιστημονικοφανείς
ή/και μεταφυσικές θεωρίες– απευθύνονται στο θυμικό, το οποίο εύκολα
χειραγωγείται από τους εξουσιαστές: «Ο μαρξισμός, ή η ‘θεωρία του
εκσυγχρονισμού’ ή οποιαδήποτε άλλη θεωρία που θεμελιώνεται κυρίως στον
οικονομικό παράγοντα θα είναι αντικειμενικά ελλιπής αν δε(ν) λάβει κανείς υπόψη
της το θυμικό της ψυχής και στον αγώνα για αναγνώριση, θεωρώντας τα βασική
κινητήρια δύναμη της ιστορίας», συνομολογεί ο Φράνσις Φουκουγιάμα [3]. Κάθε
κίνημα έχει την (ε)ιδική του μέθοδο χειραγωγήσεως του θυμικού των οπαδών του. Ο
φερόμενος ως αντιεξουσιαστικός χώρος, αλλά και ορισμένοι υπέρμαχοι της
μετανεωτερικότητας, αποκαλούν την δική τους μέθοδο, «Νέον Διαφωτισμό».
Παρουσιαζόμενος ως «μια λαϊκή επανάσταση με την πιο αυθεντική έννοια της λέξης»
και ως «μια πράξη συνείδησης με την πιο πλατιά έννοια». «ο νέος διαφωτισμός
καταστρέφει σιγά-σιγά την υποταγή του ατόμου σε θεσμούς», διότι: «Το σύστημα
πρέπει να καταρρεύσει, όχι να πολεμήσει και θα καταρρεύσει μόνον όταν οι θεσμοί
του έχουν τόσο διαβρωθεί από το Νέο Διαφωτισμό κι η δύναμή του τόσο
υπονομευθεί, φυσικά και ηθικά, ώστε μια επαναστατική σύγκρουση νάναι
περισσότερο συμβολική παρά πραγματική» [4].
Tα Θύματα: Τα μεγαλύτερα θύματα της
κρυφής αυτής σύγκλισης είναι οι θυμικώς ευάλωτοι και ευέξαπτοι, έφηβοι και
νέοι, την ύπαρξη των οποίων «συγκλονίζει ο σπασμός της άρνησης, η μέθη της υπέρβασης»(5).
Σ’ αυτούς ο Νέος Διαφωτισμός προσφέρει –κυρίως μέσω της ελεγχόμενης από μεγάλες
πολυεθνικές εταιρείες της βιομηχανίας του θεάματος, της ψυχαγωγίας και της
μουσικής– την ψευδαίσθηση ότι, «απελευθερώνονται» και ότι δικαιώνονται, όταν
αντιμάχονται το «σύστημα», την αστική τάξη, το «κατεστημένο», την «καταπίεση»
των γονέων τους, του σχολείου, της θρησκείας, της έννομης τάξης και της
πατρίδας: «Διαποτίζοντας την ιντελλιγκέντσια, τις μεσαίες τάξεις, τη νεολαία κι
όλα τα κοινωνικά στρώματα γενικότερα, ο Διαφωτισμός αυτός υπονομεύει σιγά-σιγά
την πατριαρχική οικογένεια, το σχολείο σαν ένα οργανωμένο σύστημα καταπιεστικής
κοινωνικοποίησης, τους κρατικούς θεσμούς και την εργοστασιακή ιεραρχία.
Διαβρώνει την ηθική της εργασίας, τη λατρεία της ιδιοκτησίας…», προς μεγίστην
αγαλλίασιν των συντελεστών του νέου «πολιτισμού» της παγκοσμιοποίησης, οι
οποίοι επιδιώκουν την ασυδοσία, την ανομία και την αναρχία –εσωτερική και
εξωτερική- για να επιβάλουν και στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες τον νόμο της
επιβίωσης του ισχυροτέρου.
Schooligans: Τα ανωτέρω αποτελούν
εισαγωγή στο κυρίως θέμα, το οποίο αφορά στην επίδραση των έντυπων ΜΜΕ στην
διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συναισθηματικής ισορροπίας των νεώτερων
γενεών. Αφορμή, το ένθετο περιοδικό για προέφηβους και έφηβους μαθητές, το
οποίο εκδίδεται τρεις φορές τον χρόνο από την εφημερίδα Κυριακάτικη
Ελευθεροτυπία, τιτλοφορείται SCHOOLIGANS (σκούλιγκανς) και έχει ως υπέρτιτλο:
Το περιοδικό των Μαθητών του Τελευταίου Θρανίου. Η λέξη SCHOOLIGANS είναι
νεολογισμός προερχόμενος από την μίξη δύο αγγλικών λέξεων: της λέξης school, η
οποία σημαίνει «σχολείο» και της λέξης hooligans (χούλιγκανς), η οποία σημαίνει
«ταραξίες, αλήτες, παλιάνθρωποι» και είθισται να χρησιμοποιείται διεθνώς για να
χαρακτηρίσει τους ταραξίες των γηπέδων. Επομένως, ο μεν τίτλος του περιοδικού
SCHOOLIGANS σημαίνει «οι ταραξίες, οι αλήτες του σχολείου», το δε περιεχόμενό
του –ανεξαρτήτως των προθέσεων της Σύνταξης- απευθύνεται στους θυμικώς
ανικανοποίητους μαθητές, στους οποίους προσφέρει θυμική αναγνώριση (σύμφωνα με
την περί χειραγωγήσεως του θυμικού ομολογία του Φουκουγιάμα) και τους οποίους
ομαδοποιεί (σύμφωνα με τις επιταγές του Νέου Διαφωτισμού): «να συγκροτήσουμε
τους εμβρυακούς ιστούς των καινούργιων κοινωνικών σχέσεων και της άλλης
ζωής»(6).
Το περιοδικό
αποτελείται από δύο-τρείς διάσπαρτες σελίδες με σχόλια της Σύνταξης και από
τέσσερεις κύριες ενότητες: α) επιστολές αναγνωστών, β) πληροφόρηση των μαθητών
σχετικά με τα δικαιώματά τους, γ) οργάνωση φεστιβάλ ροκ με μαθητικά
συγκροτήματα, και δ) δημοσίευση κάποιας συνέντευξης. Στο 7ο τεύχος, λ.χ.,
δημοσιεύεται συνέντευξη του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου, με το σχόλιο ότι
«κυνηγήθηκε από τους παπάδες, τους μπάτσους, τους Χρυσαυγίτες και τους
φιλολόγους (…) παρακαλούνται τα παιδιά να απομακρύνουν τους γονείς από τη
συνέντευξη…» Ο ποιητής αναφέρεται και στην ομοφυλοφιλία του. Εν πλήρει δε
επιγνώσει ότι απευθύνεται σε ανήλικους, λέει ότι, από την εφηβική του ηλικία:
«Δεν είχα απλώς επίγνωση, αλλά επιμονή. Να επιμένω σ’ αυτό το πράγμα, όταν ήταν
κάτι σαν τον Σατανά που τον αποτάσσονται όλοι οι άλλοι».
Επιστολές: Η πρώτη ενότητα, με
επικεφαλίδα «Dear Schooligans, Η σελίδα που εσύ γράφεις»(7), περιλαμβάνει
–αυθεντικές, σύμφωνα με την Σύνταξη- επιστολές με σκέψεις μαθητών ή νέων
ατόμων. Εν πάση περιπτώσει, η πλειονότης των δημοσιευόμενων επιστολών φαίνεται
να προέρχεται από νεαρά άτομα με ιδιάζουσα συναισθηματική ανωριμότητα, με
γλώσσα χαμαιτυπείου, διάσπαρτη από αγγλικές λέξεις και φράσεις, και με
ανεξέλεγκτες ορμές, τάσεις περιθωρίου, κακότητα και περιφρόνηση έναντι των
άλλων, απόρριψη των κοινωνικών θεσμών και άσβεστο μίσος έναντι κάθε εξουσίας
–κυρίως της γονεϊκής, της σχολικής και της αστυνομικής˙ δηλαδή, από νεαρά άτομα
χωρίς όρια, τα οποία θεωρούν ότι «όλα επιτρέπονται» και έχουν άσβεστη θυμική δίψα
για αναγνώριση:
-«…μάνα, φάτο
μόνη σου το κωλοφαΐ σου μη στο φέρω στο κεφάλι», «Τάσος, Ν. Ηράκλειο».
Προηγουμένως, ο ίδιος έγραφε: «…Δεν αντέχω άλλο ρε π...στη μου. Θέλω να βρίσω
και αυτό θα κάνω.(…) Π….να Έλενα (σ.σ. γιατί δεν τον αγάπησε). Μ…κα Φώτη (σ.σ.
γιατί έχει δεσμό με κάποια που τον απατά)», τ. 8.
-«Πού ξέρετε
εσείς, ρε μ…κες το καλό μου;», γράφει για τους γονείς της η δεκατετράχρονη
«Έφη, Αγ. Δημήτριος», τ. 7.
-«…Σας ....
όλους (σ.σ. απευθύνεται στους πρώην συμμαθητές του, οι οποίοι τον βασάνιζαν).
Να πάτε στο δ…λο, όπως με στείλατε κι εμένα. Θα ήθελα να κλείσω με μια φράση
του Φρειδερίκου Νίτσε: ‘Κάποιος πρέπει να έχει Χάος μέσα του, για να γεννήσει
ένα φλεγόμενο αστέρι’», «Δημήτρης, 19 ετών, Θεσ/κη». τ. 8.
-«…είναι όλες
σκρ...ες, π….νες και ψηλομύτες…Ποτέ μην τις εμπιστευτείς και ποτέ μην τις
πιστέψεις αν δεν τις πηδ.....!!!»(ανυπόγραφο).
-«Πόσο κ....λα
είσαι εσύ και η κορούλα σου;» απάντησε η –κατά δήλωσίν της αναρχική–
υπογράφουσα ως «Νάνσυ 16» σε κάποια άγνωστη κυρία, η οποία επέχαιρε διότι η
δική της κόρη δεν είχε τέτοια εμφάνιση και η οποία, κατόπιν αυτού, κάλεσε τους
«μπάτσους» τ. 8.
-«… Έχω
υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι κάποια μέρα θα φύγω. ΘΑ ΦΥΓΩ και ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΩ.
Δε με νοιάζει πώς. Δε με νοιάζει αν έχω λεφτά ή σπίτι. Όταν όμως κόβομαι στα
χέρα και στα πόδια, αυτά δε μ’ ενδιαφέρουν, φαντάζουν τόσο μικρά. Μετρώ 17 (και
παραπάνω) σημάδια από κοψίματα. Κάτι με νευριάζει, βγάζω τον εαυτό μου άχρηστο
κι ας μη φταίω εγώ. Τα παίρνω στο κρανίο, θέλω να τα σπάσω όλα. Αντί γι’ αυτό ή
δαγκώνομαι βαθιά ή χαρακώνομαι ή χτυπάω το κεφάλι μου. (…) Θολώνει το μυαλό
μου. Αυτές τις στιγμές είμαι ενεργό ηφαίστειο.(…) Οι γονείς μου με ρωτάνε
γιατί. Αυτό είναι που μισώ. Αυτές τις στιγμές θέλω να δράσω, να ξεσπάσω κι
αυτοί ρωτάνε, ρωτάνε, ρωτάνε» τ. 7.
-«…Πού ήταν ο
καλός Θεούλης όταν τον χρειασθήκαμε; Πού ήταν όταν ο ξάδερφός μου πέθανε 17
χρονών από όγκο στον εγκέφαλο;(…) Και σαν να μην έφθαναν αυτά, ο πατέρας μου
έχει καρκίνο και εγώ έχω την υποχρέωση να γίνω η κόρη των ονείρων του». Και η
επιστολογράφος κλείνει με τους στίχους των Six Feet Under (Δύο Μέτρα Κάτω Από
Την Γη): «Ζωντανή να ζω να μην πιστεύω σε έναν Θεό που δεν βλέπω» τ. 7.
-«…πάω σε ένα
φλωροσχολείο που όλους τους νοιάζει να έχουν πάνω από 19. Όταν τους ρωτάω αν
έχουν αυνανιστεί ποτέ, μου λένε ότι είμαι ανώμαλος!», 15χρονος, τ. 7.
-«…όταν είπα
στον πατέρα μου ότι θα πήγαινα Λαμία για να φτειάξουμε demo (σ.σ. δοκιμαστικό
CD του μουσικού του συγκροτήματος), έγινε απόλυτος. (…) έπρεπε να επικεντρωθώ
μόνον στις Πανελλήνιες!! Του αφιερώνω τον στίχο από το πρώτο Schoolwave: ‘Το
σύστημα σε κάνει ό,τι θέλει, το σύστημα σε κάνει ρομπότ…’», τ. 8.
-«…Το μυαλό
μου βρίσκεται στα 30 και βάλε, τα συναισθήματά μου στα 15 και βγάλε. Ειδικά
όταν πρέπει να διδάξω –και μάλιστα σε ένα σύστημα που εκ κατασκευής θέτει το
δάσκαλο ως καταπιεστή και τους μαθητές ως καταπιεζόμενους, δηλαδή εχθρούς(…),
«Αντώνης» (ετών 30).
-«Οι καθηγητές
–όπως και σε κάθε σχολείο άλλωστε- έχουν την απόλυτη εξουσία και κάνουν ό,τι
τους καπνίσει χωρίς να λογαριάσουν τη γνώμη μας», γράφει η «Έφη, Αγ. Δημήτριος
(ετών 14). Η Σύνταξη του περιοδικού έβαλε στην επιστολή αυτή τον τίτλο: «Αθώο
Θύμα Δεν Υπάρχει», τ. 7.
-«Πέρσι, ο
θεολόγος-παπάς-αρχιμ….ας που μας κάνει θρησκευτικά κοιμήθηκε μέσα στην τάξη!»,
«Anarchic Girl” (σ.σ δηλ. Αναρχικό Κορίτσι). Και ένα άλλο: «Έχουμε ένα μ…κα
καθηγητή (υποδιευθυντής) …» τ. 7.
-«Δηλαδή ρε
παιδιά την σκοτώνεις, ναι ή όχι;», την «τρελή φιλόλογο» -η οποία, εκτός των
άλλων μιλάει «στην δικιά της γλώσσα (καθαρεύουσα)» και παραδέχεται ότι δεν την
ενδιαφέρει το μάθημα, αλλά λέει ότι διδάσκει «μόνο και μόνο για να μην έχω πιο
χαμηλή σύνταξη», «Intzakos». Την επιστολή αυτή, η Σύνταξη του περιοδικού έκρινε
καλό να την τιτλοφορήσει «Με το Ένα Πόδι στη Σύνταξη», τ. 7.
-«Όλοι τον
μισούν, ΟΛΟΙ!! Είναι η κατάρα της Πρώτης Λυκείου. Μόνο σε αυτούς που κάνουν
ιδιαίτερα μαζί του βάζει 20. Με έκανε να μισήσω τα Μαθηματικά και να θέλω να
του σπάσω τα τρία αυτοκίνητα και να του βάλω φωτιά στη σπιταρόνα του. Ζητείται
έφηβος, με ανάλογες ανησυχίες να τον καθαρίσει και αναλαμβάνω εγώ την δικιά του
υπόθεση», «Johnaros»
-«Ζητούμε τον
αφανισμό της Μ…(στρίντζω καθηγήτρια χημείας). (…) Όποιος γνωρίζει τυχόν τρόπους
εξόντωσης, παρακαλούμε να τους δημοσιεύσει λίαν συντόμως για να μην την
φορτωθούμε και του χρόνου!! Ή σε περίπτωση που τη συναντήσετε κάπου,
πυροβολήστε ελεύθερα. Ευχαριστούμε».
«Εταιρία
Μαθητών Δολοφόνων»: Οι δύο τελευταίες επιστολές δημοσιεύθηκαν στο τ. 8 του
μηνός Δεκεμβρίου 2006, δηλαδή, στο τέλος του έτους, κατά το οποίο- εξ αφορμής
των περιστατικών της Βέροιας και της Αμαρύνθου- τα ηλεκτρονικά και έντυπα ΜΜΕ
εξαπέλυσαν βομβαρδισμό ενοχών κατά της ελληνικής κοινωνίας για την παιδική,
προεφηβική, εφηβική και νεανική επιθετικότητα, την παραβατικότητα και την βία
στα σχολεία. Παρ’ όλα ταύτα, η Σύνταξη του περιοδικού SCHOOLIGANS, όχι μόνο δεν
δίστασε να δημοσιεύσει τις επιστολές αυτές, αλλά τους έδωσε τον χιουμοριστικό (
τίτλο: «Εταιρεία Μαθητών Δολοφόνων 1» και «Εταιρεία Μαθητών Δολοφόνων 2».
Προφανώς, η Σύνταξη του περιοδικού αγνοεί ότι, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 1995, είχε
δολοφονηθεί έξω από το σχολείο του ο δ/ντής Phillip Lawrence ( ˙ ότι, το 2001,
στην Ολλανδία, μαθητής πυροβόλησε και τραυμάτισε πέντε άτομα και ότι, τον
Δεκέμβριο του 2006, μαθητής γυμνασίου της Χάγης πυροβόλησε θανάσιμα στο κεφάλι
καθηγητή του εντός της σχολικής καφετέριας. Επίσης, παρ’ όλον ότι το δημοσίευσε
η Ελευθεροτυπία, η Σύνταξη αγνοεί ότι, στην Ελλάδα, από το 1995 και έως το
2006, έχουν καταγραφεί επισήμως 12 δολοφονίες, με δράστες 15 ανήλικα αγόρια,
ηλικίας από 18 έως …7 ετών(!), ένα εκ των οποίων κατέσφαξε και τους δύο γονείς
του, «γιατί τον καταπίεζαν» (9). Αγνοεί, επίσης, ότι, στις αρχές του μηνός
Δεκεμβρίου 2006, εικοσαμελής συμμορία ανηλίκων ξυλοκόπησε αγρίως και
εγκατέλειψε αιμόφυρτο μαθητή της Α’ Τάξης Γυμνασίου, στο Ν. Ψυχικό˙ ενώ, στις
προηγηθείσες καταλήψεις σχολείων, έγιναν –εκτός των βανδαλισμών- αγριότητες
μεταξύ μαθητών, αλλά και εις βάρος καθηγητών.
Οι Θύτες: Πώς, όμως είναι δυνατόν, η
Σύνταξη του περιοδικού να αγνοεί την δύναμη του Τύπου, ειδικώτερα όταν, το μεν
υποσυνείδητο μήνυμά του είναι «δεν υπάρχουν όρια: όλα επιτρέπονται», οι δε
αποδέκτες του είναι ανήλικοι, βυθισμένοι στην «μέθη της υπέρβασης» και με
ιδιάζουσα και άκρως ανικανοποίητη θυμική «ανάγκη για αναγνώριση»; Πώς είναι
δυνατόν να αγνοεί ότι, για τέτοια παιδιά, παρόμοιες σκέψεις –δημοσιευόμενες σε
ευρείας κυκλοφορίας νεολαιίστικο, «μοντέρνο» και «επαναστατικό» περιοδικό,
εκδιδόμενο από εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας- χάνουν, σταδιακώς, την
χιουμοριστική, επιπόλαιη, φαντασιακή τους ποιότητα και εισέρχονται στην διάσταση
του πιθανού ή και του εφικτού; Και, τι θα γίνει άραγε, όταν πληθύνουν, πλέον,
οι ανήλικοι που ζουν για «να μην πιστεύουν σε έναν Θεό που δεν βλέπουν» ή που
αισθάνονται ως «ενεργά ηφαίστεια» ή που έχουν το «Χάος μέσα τους» ή που έχουν
«ανάλογες ανησυχίες», και όταν κάποιοι εξ αυτών αποφασίσουν –αντί να
«χαρακώνονται», να μεμψιμοιρούν, ή να μισούν- να «δράσουν», να «γεννήσουν ένα
φλεγόμενο αστέρι» και να «καθαρίσουν» όσους τους καταπιέζουν, τους περιφρονούν,
τους προσβάλλουν, τους αγνοούν ή τους ενοχλούν;
Ή μήπως, ακόμα
και τότε, η Σύνταξη του περιοδικού θά επιμένει –προς αγαλλίασιν των
παγκοσμιοποιητών- ότι, «Αθώο Θύμα δεν Υπάρχει»;
Β΄ ΜΕΡΟΣ
Προϊόντος του
χρόνου, αποδεικνύεται ότι, τόσο οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης, όσο και η
πλειονότητα των δυνάμεων που βαυκαλίζονται ότι τους εναντιώνονται, έχουν τον
ίδιο στόχο: την σταδιακή -και δη εκ των ένδον- αποδόμηση της καθεστηκυϊας
τάξεως πραγμάτων, δηλαδή, του νομικού πολιτισμού, των θεσμών, των
πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικών δομών, της ιστορίας, της θρησκείας, της γλώσσας,
των παραδόσεων, του κοινωνικού ιστού της αστικής τάξης και των συνόρων των
εθνών-κρατών, ιδίως αυτών του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου. Τούτο αποδεικνύεται
από το γεγονός ότι, όλοι οι παρουσιαζόμενοι ως εχθροί της παγκοσμιοποίησης
πρόθυμα θα προσυπέγραφαν την ουσία του συνθήματος: «Ούτε ΄Ελληνες, Ούτε
Αλβανοί: Άθρησκοι, Απάτριδες και Αναρχικοί», σύνθημα που θα προσυπέγραφαν –και,
μάλιστα, ενθουσιωδώς– οι νεοφιλελεύθεροι παγκοσμιοποιητές, δηλαδή, οι νέοι,
πραγματικοί, εξουσιαστές του πλανήτη. Τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της κρυφής
σύγκλισης είναι οι θυμικώς ευάλωτοι και ευέξαπτοι προέφηβοι, έφηβοι και νέοι,
στους οποίους προσφέρεται μέσω της –ελεγχόμενης από μεγάλες πολυεθνικές
εταιρίες–βιομηχανίας του θεάματος της ψυχαγωγίας και της μουσικής, η
ψευδαίσθηση ότι απελευθερώνονται και ότι δικαιώνονται, όταν αντιμάχονται το
«σύστημα», την αστική τάξη, το «κατεστημένο», την «καταπίεση» των γονέων τους,
του σχολείου, της θρησκείας και της έννομης τάξης. Η ψευδαίσθησή τους αυτή
–προϊόν της χειραγώγησης του θυμικού τους– αποβαίνει προς όφελος των
συντελεστών του νέου «πολιτισμού» της παγκοσμιοποίησης, οι οποίοι επιδιώκουν
την ασυδοσία, την ανομία και την αναρχία –εσωτερική και εξωτερική– για να
επιβάλουν και στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες τον νόμο της επιβίωσης του
ισχυροτέρου. Τεράστια είναι, επίσης, η συμβολή των έντυπων ΜΜΕ. Αφορμή, το
ένθετο περιοδικό για προέφηβους και έφηβους μαθητές, με τίτλο SCHOOLIGANS, Το
περιοδικό των Μαθητών του Τελευταίου Θρανίου, το οποίο εκδίδει τρεις φορές τον
χρόνο, η Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία.)
Δικαιώματα: Η δεύτερη ενότητα του
περιοδικού έχει ως τίτλο: «Μάθε τα Δικαιώματά σου, ΞΕΣΤΡΑΒΩΣΟΥ! “Θα κάνεις
παρέλαση θες δε θες! Θα έρθεις στον εκκλησιασμό θες δε δες! Ήρθε η ώρα να
μάθεις τα δικαιώματά σου και να τους αντιμιλήσεις. Θέλουν δε Θέλουν!» Στην
ενότητα αυτή, η Σύνταξη του περιοδικού, με την βοήθεια του Τάκη Μπαϊρακτάρη
(του «Ιού» της Ελευθεροτυπίας), προσφέρει στους μαθητές νομικές συμβουλές
σχετικώς με ζητήματα όπως: τον αριθμό απουσιών, τις αλλαγές ωρών διδασκαλίας,
την κάλυψη κενών ωρών, τις πενθήμερες εκδρομές κ.λ.π. ΄Επίσης, τους δίνει
τρόπους απαλλαγής από την πρωινή προσευχή, τον εκκλησιασμό, το μάθημα των
Θρησκευτικών (βάσει των Γ2/61723/13/13.06.2002 ΥΠ.Ε.Π.Θ. και Δελτίο Τύπου ΥΠΕΠΘ
24.02.2004), την υποχρέωση του μαθητού ως απουσιολόγου, τις παρελάσεις κ.ο.κ..
Συγκεκριμένα, στο 8ο τ. (Δεκέμβριος 2006), πληροφορεί τους μαθητές ότι : «Η
ιδέα παρέλασης των μαθητών με στρατιωτικό τρόπο ανήκει στον Χίτλερ. Στόχος του
ήταν να καλλιεργήσει ψυχολογία μαζικής πειθαρχίας στη γερμανική νεολαία. Στην
Ελλάδα καθιερώθηκε από την δικτατορία του Μεταξά. Η μαθητική παρέλαση δεν
προβλέπεται στο τελετουργικό των εθνικών εορτασμών σε καμία χώρα της Ευρώπης. Ο
συνήθης τρόπος συμμετοχής των μαθητών είναι η απόθεση λουλουδιών σε μνημεία»
(σ.σ. όπως, δηλαδή, συμβαίνει κατά τον εορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου).
Χαρακτηριστικοί είναι οι τίτλοι, τους οποίους η Σύνταξη δίδει στα ανωτέρω
θέματα: «Πες την προσευχή, αλλιώς θα σ’ αποβάλω!». «Μπες στην εκκλησία μην
πάρεις απουσία!». «Ή κάνετε παρέλαση ή σας ρίχνω τον βαθμό!», «Χριστιανή με το
ζόρι»… Στο προηγούμενο τεύχος (7ο), η Σύνταξη πληροφορεί κάποιον μαθητή ότι,
βάσει του Ν. 25 Π.Δ. 104/1979 και 3 Π.Δ. 485/83, η καθηγήτριά του δεν είναι
υποχρεωμένη να ενημερώσει τον ίδιον για τις απουσίες του, αλλά τους γονείς του.
Ακολούθως, του δίνει την ακόλουθη, άκρως διφορούμενη, συμβουλή: «Οπότε ψάξε τα
γράμματα των γονιών του ή στείλτους να ρωτήσουν την καθηγήτρια (αν και αυτό
μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα!)».
Σχόλια: Μεταξύ των σχολίων, ενδιαφέρον
παρουσιάζει το «Dream on, Xristodoule! (σ.σ. “Συνέχισε να ονειρεύεσαι,
Χριστόδουλε!”). ΤΕΡΜΑ η εξομολόγηση στα σχολεία. Το Υπουργείο Παιδείας
απαγόρευσε (επιτέλους!) τις επισκέψεις των ιερέων στις τάξεις και γκρέμισε τα
όνειρα του Αρχιεπισκόπου για μια “ελληνορθόδοξη νεολαία”. Υπάρχουν πολλοί
μαθητές, πάντως, που στεναχωρέθηκαν με αυτή την απόφαση: “Τι θα κάνουμε τώρα
χωρίς εξομολόγηση; Τόσες ώρες γλιτώναμε!”» (Στο προηγούμενο τεύχος, υπάρχει μία
φωτογραφία ενός αιμόφυρτου διαδηλωτού (ίσως σκοτωμένου), πίσω από τον οποίο
στέκεται άτομο (προφανώς αστυνομικός), του οποίου μόνον οι στρατιωτικές μπότες
φαίνονται. Τίτλος: «Αρχίζει ο μπάτσος να φωνάζει: “ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΜΩΡΗ ΚΑΡ.......ΛΑ!
ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ!”», υπογραφή: Γιώργος, 18 χρόνων. Ακολουθεί μια συγκλονιστική
περιγραφή των συνθηκών της σύλληψης του –κατά δήλωσίν του, αναρχικού–νεαρού από
τα ΜΑΤ, της προσαγωγής στην ΓΑΔΑ, της σωματικής έρευνας, της δακτυλοσκόπησης,
της ανάκρισης και της εξάωρης κράτησής του, μαζύ με άλλα 200 νεαρά παιδιά. Ο
νεαρός ισχυρίζεται ότι δέχθηκε κτυπήματα, ύβρεις και προσβολές από τους
«μπάτσους» και ότι δεν του επετράπη να τηλεφωνήσει στους γονείς του.
Ισχυρίζεται, επίσης, ότι την επομένη, μια συγκρατούμενή του τού διηγήθηκε ότι,
κατά την διάρκεια της πορείας, ένας ανώτερος αξιωματικός, βλέποντας την
«κολλητή» της «κάτω στο δρόμο να σπαράζει ματωμένη» από τα κτυπήματα 5
αστυνομικών των ΜΑΤ, «τους σταματάει (…) και αρχίζει από μόνος του να την
κλωτσάει με μανία στο στήθος και να φωνάζει» τα λόγια του τίτλου.
Στο τεύχος υπ’
αριθμόν 7, το οποίο εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2006 –δηλαδή, έξη μήνες προ του
περιστατικού της Αμαρύνθου– δημοσιεύεται ένα σχόλιο με επικεφαλίδα «Μια Πίπα,
Δύο Απόψεις» και υπέρτιτλο: «Σκάνδαλο! Μαθητές που χαμουρεύονται, μαθητές που
βιντεοσκοπούν, βιντεάκια που κυκλοφορούν στα σχολεία…Ενώ η συζήτηση στα κανάλια
έχει ανάψει, παρουσιάζουμε δύο πιο ψύχραιμες απόψεις». Με λεξιλόγιο το οποίον
είναι αδύνατον να αναπαραχθεί, οι «δύο πιο ψύχραιμες απόψεις» εσχολίαζαν δύο
βιντεάκια με σεξουαλικές πράξεις μεταξύ μαθητών Λυκείου, ενώπιον συμμαθητών
τους. Το ένα βιεντεάκι απεικόνιζε μια μαθήτρια με έναν μαθητή, το άλλο, δύο
μαθήτριες. Η κάθε άποψη φέρεται ότι εκπροσωπείται από έναν επιστολογράφο. Ο
πρώτος επιστολογράφος διατείνεται ότι αρχικώς, «σοκαρίσθηκε» μεν από το θέαμα,
αλλά τελικώς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, τα παιδιά αντιμετωπίζουν το σεξ ως
παιχνίδι, «με μία φυσικότητα που μάλλον είναι πολύ πιο κοντά στην αλήθεια, απ’
ότι ο δικός μου σκανδαλισμός». Κατ’ αυτόν, αυτή η «προστυχιά της αθωότητας»
είναι προτιμώτερη από τα επιγεννήματα της αυτοσυγκράτησης ή της
αυτοϊκανοποίησης στο ανδρικό φύλο (σ.σ. αντιμετώπιση καθαρώς «σεξιστική»). Ο
δεύτερος επιστολογράφος διαφωνεί. Θεωρεί ότι, τα παιδιά του 2006 «μπορεί να
κάνουν σεξ πιο εύκολα, αλλά τα περισσότερα το αντιμετωπίζουν πάντα σαν κάτι
πρόστυχο», διότι «έχουν μεγαλώσει με τα ίδια ταμπού με τα παιδιά του ΄76, του
΄86 και του ΄96» (σ.σ. συνεπώς ευθύνονται τα «ταμπού», άρα πρέπει να
καταρριφθούν). Κατ’ αυτόν, το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι, οι
πρωταγωνιστές βιντεοσκοπούνται εν γνώσει τους, διότι «έχοντας μεγαλώσει με Big
Brother και Fame Story», «η κάμερα τα ερεθίζει περισσότερο» από τις πράξεις τις
οποίες κάνουν (σ.σ. διότι ικανοποιεί την «ανάγκη τους για αναγνώριση»). «Είναι
το κουτσομπολιό τους, το απαραίτητο συμπλήρωμα στην άδεια τους σχολική ζωή. Επί
τέλους το πρωινό στο σχολείο αποκτά και λίγο ενδιαφέρον, λίγη προστυχιά. Μόνο
που ή προστυχιά βρίσκεται όλη στην κάμερα», καταλήγει.
Με άλλα λόγια,
η διαφωνία μεταξύ των δύο επιστολογράφων εστιάζεται αποκλειστικώς και μόνον ως
προς την ακολουθητέα από τους μαθητές διαδικασία. Συνοψίζεται δε στο εξής ηθικό
δίλημμα: βιντεοσκόπηση ή μη; Επί της ουσίας, ήτοι επί των –χωρίς όρια, χωρίς
περιορισμούς και δή, ενώπιον θεατών-σεξοδιαστροφικών σχέσεων μεταξύ ανηλίκων,
ουδεμίαν αντίρρηση έχουν. Αλλά, τι άλλο ήταν, άραγε, η υπόθεση της Αμαρύνθου;
Όταν, μάλιστα, βιασμός δεν απεδείχθη ιατροδικαστικώς, διότι η καταγγέλλουσα
είχε αυτοδιακορευθεί προ έτους, επειδή, «τα αγόρια όταν πάνε με παρθένα δεν
αισθάνονται άνετα και δεν ήθελα να είμαι»˙ οι δε λοιπές σεξουαλικές πράξεις για
τις οποίες κατηγορούνται οι ανήλικοι «βιαστές» της Αμαρύνθου, αφ’ ενός μεν,
είναι πανομοιότυπες με την διαμειφθείσα στο πρώτο βιντεάκι, αφ’ ετέρου δε,
είναι επιστημονικώς και πρακτικώς αδύνατον να επιτελεσθούν εντός των πλαισίων
ενός βιασμού, επί ποινή ακρωτηριασμού του ιδίου του βιαστού ή των βιαστών,
ανηλίκων ή ενηλίκων. Αναλογιζόμενοι αυτά –ή και τις ευθύνες του; – οι συντάκτες
του περιοδικού ετήρησαν σιγήν ιχθύος για την πολύκροτη υπόθεση, σε αντίθεση με
την εφημερίδα τους, η οποία επέπεσε σαν καταπέλτης κατά των φερομένων ως
δραστών, κατά της τοπικής κοινωνίας και κατά όσων αποτόλμησαν να τους
υποστηρίξουν.
Schoolwave: Για την εκδήλωση Schoolwave
του Ιουνίου 2006, «Είκοσι ένα μαθητικά συγκροτήματα έρχονται γκαζωμένα στο
Γκάζι για μια γιορτή χωρίς λογοκρισία», διατρανώνει η Σύνταξη του περιοδικού.
Το φέστιβαλ διήρκεσε τρεις ημέρες και συγκέντρωσε ακροατήριο 5.000, 7.000 και
7.000 ατόμων, αντιστοίχως στους οποίους προσφερόταν το περιοδικό SCHOOLIGANS.
Μόνον ένα συγκρότημα έπαιξε παραδοσιακή μουσική. Τα υπόλοιπα είκοσι
συγκροτήματα έπαιξαν κλασικό ροκ, σκληρό ροκ, μέταλ ροκ, γκόθικ ρόκ, σκληροπυρινό
ρόκ, νέο εναλλακτικό ρόκ, εναλλακτικό πόπ κ.λ.π..
Η Σύνταξη
προσθέτει θριαμβευτικά ότι, στις εμφανίσεις των συγκροτημάτων, κυριαρχεί
«Φορτισμένος συναισθηματισμός, τσαγανό από παιδιά που ίσως δεν είναι
πρωταγωνιστές των θρανίων και τα καλομαθημένα των καθηγητών, παιδιά που δεν θα
βρεθούν στη φετινή βουλή των εφήβων με ορθόδοξους λόγους–εκθέσεις των καθηγητών
και που είναι ευτυχισμένα γι αυτό». Με άλλα λόγια, ασχέτως των όποιων προθέσεών
της, η Σύνταξις αποκαλύπτει το πόσο θυμικώς ευάλωτα είναι τα ανήλικα παιδιά,
στα οποία απευθύνεται και των οποίων την δίψα για αναγνώριση ικανοποιεί
αφειδώς, ανεξαρτήτως των πράξεών τους. «Το κύμα ξαναχτυπά! Πέρυσι το κύμα
ξεκίνησε απ’ την Αττική. Φέτος ξεκινά απ’ όλη την Ελλάδα και θα πονέσει πιο
πολύ…», επιχαίρει η Σύνταξη του περιοδικού, χωρίς να διευκρινίσει, ποιους,
ακριβώς, μέλλει «να πονέσει πιο πολύ». Ωστόσο –δεδομένου ότι η μουσική έχει μεν
την δύναμη να εξημερώνει τα ήθη, αλλά έχει και την δύναμη να τα εξαγριώνει και
να τα εξαχρειώνει– η Σύνταξη φάνηκε προφητική σε περισσότερο από ένα επίπεδο.
«Πήγα ρε μάγκες Schoolwave- ήταν και γ.....ώ !!! Βέβαια την πρώτη μέρα στο pit
(σ.σ. πλατεία 12) έπεσε λίγο βρωμόξυλο και ξύλιασα (…) αλλά άξιζε τον κόπο»,
γράφει ο Στάθης˙ η δε Μαρία γράφει: «Μ’ άρεσε το Schoolwave. (…) Γιατί γνώρισα
κι άλλα παιδιά που “αν και γεννιούνται κανονικά, δε μεγαλώνουν κανονικά, ούτε
ονειρεύονται κανονικά”. Γιατί μπορούσα να τραγουδήσω, να χορέψω, να κλάψω, να
γελάσω χωρίς να με κοιτάνε όλοι περίεργα».
Την απόλυτη
χειραγώγηση του θυμικού των παιδιών δια της σύγχρονης μουσικής ροκ, συνομολογεί
και η Σύνταξη: όταν η ανήλικη Ελένη, από το Ναύπλιο, μέλος μαθητικού
συγκροτήματος ροκ, ούρλιαζε πάνω στη σκηνή «F-ck you, I won’t do what you tell
me» (Να πάτε να γ…θείτε, δεν θα κάνω αυτό που μου λέτε), το «κοινό αγρίευε»˙
ενώ, όταν η Ειρήνη από το Μοσχάτο τραγουδούσε την μπαλλάντα «Immerse Yourself
in Love» (Εγκαταβυθίσου στην Αγάπη), «το κοινό ησύχαζε». Όταν, πάλι, το
συγκρότημα «Danger by Design» (Κίνδυνος Κατόπιν Σχεδίου) από την Χαλκίδα, ανέβαινε
στην σκηνή για να τραγουδήσει «μέταλ», «αυτά τα ευγενικά παιδιά πάνω στη σκηνή
μεταβάλλονται σε τέρατα», και παρέσυραν το νεανικό και εφηβικό ακροατήριό τους
σε καταστάσεις «μαζικής υστερίας», ενώ πολλά παιδιά έκαναν το σήμα του Σατανά
(βλ. εξώφυλλο του σχετικού DVD).
Παρεκκλίσεων Σύγκλιση: Με άλλα λόγια,
αυτούς που το Schoolwave «θα πονέσει πιο πολύ», είναι τα ίδια τα παιδιά που
συμμετέχουν σ’ αυτό. Και τούτο διότι –αποσυντονίζοντας ακόμα περισσότερο το
θυμικό τους, αλλά και ηρωοποιώντας τον αποσυντονισμόν αυτόν– τα εντάσσει στις
«μυριάδες των παρεκκλίσεων που συνενώνονται σε γενική συνέργεια», για την
«λαϊκή επανάσταση», η οποία θα οδηγήσει στην «πλανητοποίηση της ανθρωπότητας»,
προϋπόθεση της οποίας είναι η εκ των ένδον καταστροφή του δυτικοευρωπαϊκού
πολιτισμού: «…να συγκροτήσουμε πυρήνες αντίστασης κάθε μορφής πολιτισμού, που
θα είναι ταυτόχρονα οι πυρήνες αφετηρίας του καινούριου πολιτισμού (δεν είναι
απίθανο να επαναληφθεί, για μια μεγάλη νύχτα, το κλείσιμό της σχολής των
Αθηνών)». Και όσοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι, η «πλανητοποίηση της
ανθρωπότητας» - η οποία απεργάζεται και αναμένει «το κλείσιμο της σχολής των
Αθηνών» - είναι ( ή θα ήταν δυνατόν να είναι) άλλη από την παγκοσμιοποίηση της
ανθρωπότητας –προϋπόθεση της οποίας είναι η εκ των ένδον καταστροφή του
ευρωπαϊκού πολιτισμού– πλανώνται πλάνην οικτράν ή εθελοτυφλούν. Όπως πλάνην
οικτράν πλανώνται και οι μαθητές-αναγνώστες του περιοδικού, την ύπαρξη των
οποίων «συγκλονίζει ο σπασμός της άρνησης-, η μέθη της υπέρβασης». Μη έχοντας
συνειδητοποιήσει ποιο, ακριβώς, «σύστημα σε κάνει ρομπότ», οι μαθητές αυτοί
αντιμάχονται βαθιά μέσα στην ψυχή τους κάθε νόμιμη εξουσία, και, συνεπώς, κάθε
μορφή πολιτισμού -του ευρωπαϊκού πολιτισμού συμπεριλαμβανομένου και
προεξάρχοντος. Και αυτοί εθελοτυφλούν. Ωστόσο, αυτοί είναι και οι μόνοι στους
οποίους –λόγω ηλικίας, άγνοιας και απειρίας– αυτό δικαιολογείται.
Από την πλευρά
της, η Σύνταξη του περιοδικού –ενώ ικανοποιεί την θυμική «ανάγκη για
αναγνώριση» των «μαθητών του τελευταίου θρανίου» και εξιδανικεύει την
επαναστατικότητά τους έναντι του «συστήματος» – ευχαριστεί την Τεχνόπολη του
Δήμου Αθηναίων για την συνδιοργάνωση του Schoolwave 2006, αλλά και την Υπουργό
Εξωτερικών, κ. Ντόρα Μπακογιάννη, «για την χωρίς καμμία παρέμβαση υποστήριξή»
της. Ευχαριστεί, επίσης και την Aegean Airlines για την μεταφορά των παιδιών
της επαρχίας στην Αθήνα για τις ακροάσεις και για το φεστιβάλ. Στο DVD της
εκδήλωσης (συνοδευτικό της εφημερίδας Ελευθεροτυπία), η Σύνταξη έχει
συμπεριλάβει διαφημίσεις του «NESCAFE frappe» της γνωστής πολυεθνικής εταιρείας
NESTLE και των «σνακς» της αμερικανικής εταιρείας Mars Bars. Τέλος, στο μεν
εξώφυλλο του DVD, έχει τοποθετήσει το διαφημιστικό σήμα του NESCAFE frappe» της
NESTLE, στο δε οπισθόφυλλό του, το σήμα του Οργανισμού Προβολής του Ελληνικού
Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού (!)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Eντγκάρ Μορέν, Αφήνοντας
τον Εικοστό Αιώνα, μτφρ. Α. Φιλιππάτος, πρόλογος στην Α΄ ελληνική έκδ. Σπήλιος
Παπασπηλιόπουλος, εκδ. Ροές, Γ΄ εκδ.
2. Κείμενο προκήρυξης, που
αναρτήθηκε γύρω από το Ε.Μ. Πολυτεχνείο το 2004.
3. Φράνσις Φουκουγιάμα, Το
Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος, μτφρ. Αχιλλέας Φακατσέλης, εκδ.
Νέα Σύνορα, Α. Α. Λιβάνης, Αθήνα, 1993, σς. 276-7.
4. Κόλλιν Γουώρντ,
«Αυθορμητισμός και Οργάνωση», άρθρο με ομώνυμο τίτλο, υπογραφόμενο από τον
Μάρραιη Μπούκτσιν, εκδ. Ελεύθερος Τύπος, Β΄ εκδ., σσ. 16-17.
5. Νίκος Ξυδάκης, «Έτσι κι
αλλιώς, το μαντρί τα περιμένει…», αναδημοσίευση στην Ελευθεροτυπία της
26.6.2006 από την Καθημερινή.
6. Βλ. Αφήνοντας τον Εικοστό
Αιώνα.
7. Διαδικτυακές δ/νσεις:
theschooligansw@yahoo.com και www.theschooligans.gr.
8. Βάσω Αρτινοπούλου, Αναπλ.
Καθ. Εγκληματολογίας στο Πάντειο Παν/μο, Βία στο Σχολείο, Έρευνες και Πολιτικές
στην Ευρώπη, εκδ. Μεταίχμιο, 2001.
9. Παίζοντας… τους
δολοφόνους, της Ντάνι Βέργου, εφημ. Ελευθεροτυπία, 7.6.2006.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου