Περί του “κατηχητικού” χαρακτήρα των Θρησκευτικών

Ως θεολόγος εκπαιδευτικός έχω βαρεθεί να ακούω και να διαβάζω περί του «κατηχητικού» χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών. Μια καραμέλα που αναδεύεται στα χείλη και χοροπηδά στα γραπτά όχι μόνο άσχετων με το μάθημα (…και με την εκπαίδευση συχνά) αλλά και συναδέλφων θεολόγων.

Η κατήχηση είναι μια διαδικασία της εκκλησιαστικής ζωής που περιλαμβάνει τη συστηματική ενημέρωση του ανθρώπου σχετικά με τη δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας και τη μύησή του στις αλήθειες της πίστης. Για να θεωρείται Χριστιανός κάποιος οφείλει να αποδέχεται αυτοβούλως, σε μόνιμη βάση και με ειλικρίνεια το σύνολο (και όχι μέρος) της διδασκαλίας της Εκκλησίας ως προσωπική του πίστη και ως το νόημα της ζωής του. Αυτή η κατήχηση μάλιστα και η ελεύθερη και πλήρης αποδοχή της είναι προαπαιτούμενα για το Βάπτισμα του ανθρώπου αυτού (σε παλαιότερες εποχές) και για τη συμμετοχή του στα μυστήρια της Εκκλησίας.

Ο κατατοπισμός και η ενημέρωση των μαθητών σχετικά με το Χριστό και την Εκκλησία, οι προβληματισμοί, τα ερωτήματα και οι προεκτάσεις που προκύπτουν στο σχολείο προφανώς και δεν έχουν κατηχητικό χαρακτήρα. Αντίθετα, θα μπορούσε κανείς να τα εντάξει στο θρησκειολογικό μοντέλο, στην πολιτισμική διάσταση, στη βιβλική διάσταση ή και στο γνωστικό περιεχόμενο του μαθήματος. Κατηχητικό χαρακτήρα θα είχαν, εάν υπήρχε η ανάγκη, το προαπαιτούμενο και η - έμμεση ή άμεση - απαίτηση να αποδεχθούν οι μαθητές ως αδιατάρακτη πίστη ό,τι προκύπτει. Εάν αυτή η απαίτηση μετατρεπόταν σε μεθόδευση, υποχρέωση, εξαναγκασμό ακόμη και ψυχολογική βία, τότε θα είχαμε επισφράγιση του κατηχητισμού αλλά και προσηλυτισμό. Και ρωτάω: Αυτή είναι η κατάσταση στα σχολεία; Έτσι κάνουν το μάθημά τους οι θεολόγοι; Έχει ρωτήσει κανείς από τους συναδέλφους κάποιον από τους μαθητές του εάν πιστεύει στο Χριστό ή εάν συμμετέχει στα μυστήρια της Εκκλησίας και ανάλογα με την απάντησή του να τον βαθμολογήσει; Δεν καταλαβαίνετε όλοι εσείς οι απ’ έξω ότι αν συμβεί ποτέ αυτό, οι πρώτοι που θα αντιδράσουμε θα είμαστε εμείς οι ίδιοι;

Οι μαθητές – και ειδικά του Λυκείου – δεν έρχονται στο σχολείο για να κατηχηθούν. Ούτε και είναι αυτός ο σκοπός του σχολείου. Στις σχολικές τάξεις συναντάς μαθητές είτε μπερδεμένους πάνω στο ζήτημα της θρησκείας είτε αρνητικούς προς τη θρησκεία από πράγματα που ακούνε, βλέπουν και ζούν. Λίγα είναι τα παιδιά που έχουν ξεκάθαρη, νηφάλια και πραγματικά ορθόδοξη προσέγγιση του γεγονότος της Εκκλησίας. Τα περισσότερα ταυτίζουν την Εκκλησία με το ιερατείο, θεωρούν το Θεό είτε ως απόμακρη ανωτέρα δύναμη είτε ως φόβητρο είτε ως αναμένοντα την εξαγορά Του. Ανακατεύουν την πίστη με δεισιδαιμονίες, προλήψεις, θρησκευτικές προκαταλήψεις και θεολογικώς απαράδεκτα στερεότυπα. Όλος αυτός ο ορυμαγδός σε συνδυασμό με την εφηβική αμφισβήτηση, αγανάκτηση και αναζήτηση, καθώς και με τους γενικότερους νεανικούς και ευαίσθητους υπαρξιακούς προβληματισμούς δημιουργούν μία δύσκολη κατάσταση.  Όποιος έχει καταφέρει να κάνει κατήχηση να έρθει να μάς το πει κι εμάς να δούμε πώς γίνεται.

Οι μαθητές θέλουν – και συχνά οι αλλόθρησκοι πολύ περισσότερο,  είτε αρέσει σε μερικούς είτε όχι – να τους πεις πέντε σταράτες κουβέντες για το Χριστό, την Εκκλησία και τη σύγχρονη ζωή. Θέλουν να προβληματιστούν, να συζητήσουν, να διαφωνήσουν, να το ψάξουν. Και θέλουν το θεολόγο τους εκεί. Μαζί τους και ζωντανό. Γνήσιο και αληθινό. Με θέσεις και απόψεις. Πολλές φορές και ως σάκο του μποξ. Κάποιοι θα τον απορρίψουν, κάποιοι θα τον γουστάρουν. Κάποιους θα εμπνεύσει, κάποιους όχι. Έτσι συμβαίνει με όλους τους καθηγητές στη σχολική τάξη.

Δεν δέχομαι ο κάθε τυχάρπαστος διανοουμενίσκος να με αντιμετωπίζει ως κατωτέρου επιπέδου και ελλιπούς διανόησης καθηγητή, ως εκπρόσωπο του «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» ή ως μόνιμο απολογητή των λαθών της διοικούσας Εκκλησίας. Δεν δέχομαι ο αγκυλωμένος στη σιδηρά ιδεολογία του να μου κραδαίνει το δάχτυλο για ηθικισμό και συντηρητισμό.

Για όσους έχουν ιδέα από τάξη και ακόμη θυμούνται τη μυρωδιά της κιμωλίας δεν γράφω τίποτε σοφό ή αξιοπερίεργο. Για τους άλλους δεν θα μπορέσουμε….

 Παναγιώτης Ασημακόπουλος