Μιά λυτρωτική εμπειρία από τήν ασθένεια τού καρκίνου

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Πρόσφατα διάβασα ένα συγκλονιστικό βιβλίο μέ τίτλο «Υπόσχεση». Είναι γραμμένο από μιά μάνα (Μαρίνα Λασηθιωτάκη) πού έζησε τήν πενταετή περιπέτεια, σωματική, ψυχοθεραπευτική, λυτρωτική τού γιού της πού έφυγε από τόν κόσμο αυτό από καρκίνο περίπου σέ ηλικία δεκαoκτώ ετών. Είχε ωριμάσει μαζί όλη η οικογένεια στόν πόνο καί από τόν πόνο έζησαν τήν πίστη, τήν προσευχή, τήν ησυχία, τήν αγάπη, τήν πραγματική ελευθερία.

Διάβασα τό βιβλίο αυτό απνευστί καί έμεινα άφωνος. Μού τό έδωσε η ίδια η μάνα-συγγραφεύς μέ αγάπη, γιατί, όπως μού είπε καί όπως φαίνεται στό βιβλίο, βοηθήθηκε από τά βιβλία μου –καί κυρίως εκείνα πού κάνουν λόγο γιά τήν ορθόδοξη ψυχοθεραπεία– γιά νά αντιμετωπίση τίς δυσκολίες. Ήταν μιά άγνωστη σέ μένα μέχρι τώρα αναγνώστρια τών βιβλίων μου πού ωφελήθηκε από τήν νηπτική παράδοση τής Εκκλησίας γιά νά απαντήση στά ερωτήματα, όπως γράφει: «Γιατί υπάρχουμε; Γιατί ζούμε, αφού θά πεθάνουμε; Ποιό είναι τό νόημα τής ύπαρξής μας; Υπάρχει Θεός; Είναι δεδομένη η ύπαρξή μας; Άν είναι δεδομένη, έχουμε ελευθερία βουλήσεως ή είμαστε περιορισμένοι; Πώς συνδυάζεται η ελευθερία μέ τήν αγάπη; Πώς συνδέεται η ατομικότητά μου μέ τούς άλλους ανθρώπους;».

Η μάνα-συγγραφεύς, όπως γράφεται στό σύντομο βιογραφικό της, «σπούδασε Αγγλική καί Ελληνική φιλολογία στό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πήρε μέρος στόν αντιδικτατορικό αγώνα τής εποχής, ενώ μετά τήν μεταπολίτευση εντάχθηκε σέ κόμμα τής αριστεράς». Κυρίως εκείνο πού μάς ενδιαφέρει εδώ είναι ότι πέρασε μέ τόν γιό της Βανή-Μίνω μέσα από όλους τούς σταθμούς ωρίμανσης ψυχολογικής καί πνευματικής.

Στήν εισαγωγή τού βιβλίου παρουσιάζεται μιά συνοπτική περιγραφή τής πνευματικής ωρίμανσης τού γιού καί τής μάνας καί η ανακάλυψη τής εσωτερικής προσευχής καί τού έσω ανθρώπου. Στά δέ κεφάλαια πού ακολουθούν τήν κοίμηση τού Βανή, γίνεται ανάλυση τών επί μέρους καταστάσεων πού βίωσαν μάνα καί γιός, όπως «ησυχία», «αγάπη, ελευθερία», «ο πόνος», «γιατί νά υπάρχουμε», «η ταπείνωση». Μέ πολύ ωραίο τρόπο, κυρίως εμπειρικό, θίγονται θέματα κοινωνικά, υπαρξιακά, πνευματικά, θεολογικά. Όλα αυτά γράφονται μέ έναν φιλοσοφικό καί θεολογικό λόγο. Η στενότητα τού ερωτήματος πού βασάνιζε τήν μάνα μετά τήν κοίμηση τού παιδιού της «ανυπαρξία ή ύπαρξη;», «νά ζή κανείς ή νά μή ζή;», τελικά ανοίχτηκε στήν θεολογία τής αγάπης καί τής ελευθερίας.

Πάντως μάνα καί γιός πέρασαν μέσα από τόν σωματικό, ψυχολογικό καί υπαρξιακό πόνο, μέσα από τήν διαδικασία τού φθαρτού σώματος στό νοσοκομείο, από τήν αποτυχία τής ψυχολογίας καί τής ουμανιστικής ψυχοθεραπείας νά αντιμετωπίσουν έναν ετοιμοθάνατο, αφού «δέν μπορούν νά καταλάβουν τί έχει ανάγκη ο ετοιμοθάνατος», μέσα από τήν φιλοστοργία, αλλά πέρασαν καί μέσα από τήν νοερά προσευχή, τήν ενεργοποίηση τής νοεράς ενεργείας, τήν νηπτική ορθόδοξη ησυχία, τήν ανάγνωση ησυχαστών Πατέρων, τήν παράδοση τού εαυτού τους στόν Θεό, τήν μετάνοια, τήν μεταποίηση τού πόνου σέ αγάπη, ταπείνωση, ελευθερία καί πολλά άλλα.

Τό εκπληκτικό αυτό δίδυμο μάνας - παιδιού μέ τήν ευγενική, ευαίσθητη καί νηφάλια παρουσία τού πατέρα, έζησε σημαντικές εσωτερικές καταστάσεις, όπως περιγράφονται στό βιβλίο.

Τό παιδί είχε έντονα υπαρξιακά ερωτήματα, όταν ήταν ακόμη 10 χρονών –πρίν αρρωστήσει. Καθώς ήταν ανάσκελα ξαπλωμένο στό γρασίδι, μεσάνυκτα μέ αστροφεγγιά είπε: «Εγώ εκεί ψηλά θά πάω νά ζήσω». Σέ διάλογο μέ τήν μάνα του είπε: «Όχι, ρέ μαμά, εκεί είναι τό σπίτι μου». Σέ ηλικία 14 ετών, μόλις έμαθε ότι έχει καρκίνο, ρώτησε: «Τί γίνεται μετά τόν θάνατο; η ζωή σταματά εδώ;». Άλλοτε: «Μαμά, παρακάλα τήν Παναγία». Σέ δύσκολη στιγμή τής αρρώστιας έγινε ο διάλογος: «–Τί κάνουμε τώρα; –Προσευχή, γιέ μου, προσευχή». Καί σημειώνει η μάνα: «Ο Μίνως ακολούθησε τίς οδηγίες τής μάνας του, αλλά πήγε πιό μακριά. Ανακάλυψε τόν εσωτερικό υπερβατικό άνθρωπο μέσα του».

Eίναι καί μιά μαρτυρία γιά τό πώς εφαρμόζεται στήν πράξη η νηπτική παράδοση τής Εκκλησίας, η υπομονή, η ησυχία καί η νοερά προσευχή, η λεγομένη «Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία» σέ δύσκολες καταστάσεις, όπως είναι η ασθένεια τού καρκίνου, η προθανάτια αυτή εμπειρία.

Σέ έναν άλλο συγκλονιστικό διάλογο ο Βανής-Μίνως είπε, όπως τό κατάλαβε η μητρική καρδιά: «Εγώ σέ αυτόν τόν πλανήτη... δέν έχω θέση πιά. Πάω γιά άλλο». Καί όταν στήν τελευταία τάξη τού Λυκείου μιά καθηγήτρια ρωτούσε τά παιδιά: «Τί επιθυμείτε τώρα μέ τήν αποφοίτησή σας; Ποιά τά σχέδιά σας;», καί τά παιδιά έδιναν τίς απαντήσεις τους, ο Μίνως απάντησε λιτά: «Έναν ανώδυνο θάνατο», καί «η τάξη έμεινε άναυδη». Τότε βρισκόταν στό τελευταίο στάδιο τής ασθενείας του καί προετοιμαζόταν γιά τήν αναχώρησή του από τόν κόσμο αυτόν.

Τό πέρασμα μέσα από τήν δοκιμασία τού καρκίνου δέν ήταν εύκολο. Αλλά εκείνος είχε ένα ηρωϊκό πνεύμα. Αντιμετώπιζε τίς δυσκολίες μέ χιούμορ, συμμετείχε στίς εξετάσεις τού Σχολείου καί μετά από ακτινοθεραπείες, έγραφε στό laptop, άκουγε μουσική, έστησε μέ φίλο του ερασιτεχνικό radio καί έκαναν εκπομπές, έγραψε σενάρια καί γύριζε ερασιτεχνικά φιλμάκια, συμμετείχε στήν εκδρομή τής Γ' Λυκείου στήν Σαντορίνη ένα μήνα πρίν φύγει απ’ τόν κόσμο αυτόν, έψαχνε περιβαλλοντικά θέματα, έπαιζε bouling στήν Γλυφάδα. Γενικά, ήταν δημιουργικός άνθρωπος, δέν διακρινόταν από αδράνεια. Υπήρχε περίπτωση πού λύγιζε, «πάλευε μέ τόν πόνο του καί ήταν οι ώρες πού δέν ήθελε ούτε τήν μάνα του νά βλέπει καί αυτή τρελαινόταν. Ανησυχούσε, δέν καταλάβαινε, δέν ήξερε τί νά κάνει. Μόνο προσευχή». Περισσότερο ζούσε μέ ησυχία καί προσευχή.

Η προτελευταία καί τελευταία ημέρα τής ζωής του διακρινόταν από τήν λιτότητα, τήν απλότητα, τήν πίστη καί τόν συγκλονισμό. Τό παιδί εξέφρασε τήν επιθυμία: «Γίνεται νά μάς φέρουνε από τό Άγιον Όρος λίγο κρασί καί λίγο ψωμί;». Όταν τό διαβεβαίωσαν ότι θά πραγματοποιηθή η επιθυμία του, είπε: «Νά δείς πού όλα θά τελειώσουν όμορφα, μαμά». Έπειτα, ο πατέρας του διάβαζε τόν βίο τού αγίου Σεραφείμ τού Σαρώφ, όπως εκείνος τό είχε ζητήσει.

Μέσα στούς πόνους τού Μίνου έγινε ο εξής διάλογος:

«–Μαμά τί άλλο κάνουμε;

–Προσευχή, καμάρι μου, προσευχή.

–Ποιά απ' όλες;

–Όποια θές. Πές τό Πάτερ ημών ή απλώς τό Κύριε ελέησόν με.

Κείτονταν ημέρες χωρίς μορφασμούς από τούς πόνους μέ κλειστά μάτια. Η μάνα τού κράτησε τό χέρι του καί προσευχόταν κι αυτή».

Μέσα σέ μιά τέτοια συγκινητική, ήρεμη καί βαθειά χριστιανική οικογενειακή ατμόσφαιρα, σέ νοσοκομείο τής Γερμανίας ο Βανής-Μίνως έφυγε από τόν κόσμο αυτόν καί πορεύθηκε σέ εκείνον πού ποθούσε από τήν μικρή του ηλικία.

Έμεινα άφωνος διαβάζοντας αυτό τό συγκλονιστικό βιβλίο, συγκινήθηκα βαθειά. Μόλις τελείωσα τήν ανάγνωση, τηλεφώνησα σέ αυτήν τήν μάνα καί τής είπα: «Είσαι ηρωΐδα μάνα. Ήταν τυχερός ο Βανής πού είχε μιά τέτοια μάνα». Καί εκείνη μέ ταπείνωση απάντησε αφοπλιστικά: «Εγώ είμαι τυχερή πού είχα τέτοιο γιό».

Η ίδια γράφει στόν πρόλογο τού βιβλίου: «Άθελά μου, εντελώς μηχα¬νι¬στικά από τήν δική μου πλευρά, τού έστρεψα τήν προσοχή στήν προσευχή. Έτσι, όπως θά έκανε η μάνα μου. Προσευχή γιά νά τιθασεύσει θεραπευτικά τόν αβάσταχτο πόνο. Καί τότε ο πόνος άρχισε νά δουλεύει θεραπευτικά γιά τήν ψυχή τού Βανή, ενώ εμένα απειλούσε νά μέ συνθλίψει. Ο πόνος, άν δέν σέ καταστρέψει, θά σέ αναστήσει». Αλλά επειδή ήταν ηρωΐδα μάνα, ο πόνος θεράπευσε τόν γιό της, ανέστησε καί τήν ίδια. Εκείνη έχει τό θάρρος νά γράψη στόν πρόλογο τού βιβλίου: «Γιέ μου, σ' ευχαριστώ».

Καί εκείνος θά προσεύχεται γιά τήν μάνα του πού τόν ευεργέτησε.

Ενώ τό παρελθόν τής μάνας αυτής ήταν αριστερό, τήν διακατείχε η αναζήτηση τής Αλήθειας. Αυτό φαίνεται από όσα γράφει συνοπτικά γιά τόν Camus μέ τόν φιλελεύθερο ουμανισμό του: «Εξεγείρομαι, άρα υπάρχω» γιά τόν Sartre πού είναι διχασμένος «πάντα ανάμεσα στόν υπαρξισμό καί τόν Μαρξισμό, καταλήγει σέ μιά παραδοχή τής ελευθερίας, όπως τήν εννοούσε ο ίδιος» γιά τούς υπαρξιστές, Μαρξιστές φιλοσόφους, αγνωστικιστές ή αθέους πού «ξέκοψαν τόν νού από τήν καρδιά» γιά τόν Hussel, Hegel, Marx κλπ.

Μέ τήν ασθένεια τού γιού της γνώρισε τούς ψυχολόγους καί ψυχαναλυτές, τά ψυχοφάρμακα καί τήν ψυχανάλυση πού προτείνουν: «Γίνε φυτό. Νά μήν αισθάνεσαι. Νά μή αυτοκτονήσεις. Ή σέ καλούν σέ ατέρμονες συζητήσεις ψυχοθεραπείας. Όπως αδυνατούν νά διαχειριστούν τόν θάνατο, αδυνατούν νά διαχειριστούν καί τό υπαρξιακό κενό τής μάνας πού πενθεί τό παιδί της. Εστιάζουν σέ προβλήματα ατομικά-ψυχολογικά καί χαπακώνουν τόν ασθενή. Κύριο μέλημά τους είναι νά εξαφανίσουν τά συμπτώματα τής λεγόμενης κατάθλιψης».

Έμεινα άφωνος διαβάζοντας αυτό τό συγκλονιστικό βιβλίο, συγκινήθηκα βαθειά.

Καί μέσα σέ όλη αυτήν τήν περιπέτεια η ηρωΐδα μάνα βρήκε τήν «Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία» καί τήν νηπτική παράδοση τής Εκκλησίας καί επιβεβαιώνει ότι «η λογική καί ο νούς είναι δύο παράλληλες ενέργειες τής ψυχής», ότι έχουμε μάθει νά χρησιμοποιούμε μόνο τήν λογική ενέργεια καί «έχουμε παραμελήσει τήν άλλη ενέργεια τής ψυχής, τό νού, πού είναι τό κέντρο ύπαρξης τού ανθρώπου». Αλλά θά πρέπει νά συνδέσουμε «τόν νού μέ τόν Θεό, μέσω τής νοεράς προσευχής».

Μέσα από τήν διαδικασία τής θεραπευτικής αγωγής τής Εκκλησίας ο Βανής υπήρξε γενναίος. «Η στάση του απέναντι στόν καρκίνο ήταν ηρωϊκή. Πάλη άνιση, αγώνας μέχρι τό τέλος, αγόγγυστος καί ΥΠΟΜΟΝΗ-ΥΠΟΜΟΝΗ-ΥΠΟΜΟΝΗ. Η υπομονή του δέν είχε κανένα στοιχείο ηττοπάθειας ή παραίτησης. Ήταν σκληρή αποδοχή τής πραγματικότητας. Η υπομονή του τού έδωσε χρόνο καί γαλήνη νά στραφή στό πνεύμα του. Ανακάλυψε τήν προσευχή σιωπηλά. Αυτή τόν απογείωσε, τόν έκανε νά ξεπεράση τόν εαυτό του, νά βγεί έξω από τόν εαυτό του. Μεταμόρφωσε τόν χαρακτήρα του, τήν εγωπάθειά του. Τόν οδήγησε ν' αγαπήσει δυνατά. Έφυγε σάν αετός, ελεύθερος».

Η νηπτική παράδοση τής Ορθόδοξης Εκκλησίας βοήθησε καί τήν μάνα νά ελευθερωθή μέσα από τόν «άγιο πόνο», γι' αυτό γράφει: «Ο πόνος ο βαθύς είναι λυτρωτικός. Σάν καυτό σίδερο στά σωθικά σου, λιώνει τόν εγωϊσμό σου. Αποτεφρώνει επιθυμίες καί κοσμικά θέλω». «Ο ανείπωτος πόνος σάν οξύ μυτερό λεπίδι, ξύνει τήν ψυχή της (τής μάνας) καί βγαίνουν αλήθειες. Γονατίζει από τίς αποκαλύψεις... Τώρα καλαβαίνω ότι αυτή είναι πραγματική μετάνοια».

Τό βιβλίο αυτό μέ τίτλο «υπόσχεση» πού κυκλοφορεί από τίς εκδόσεις Γρηγόρη, είναι μιά «μαρτυρία καί οφείλεται στήν υπόσχεση πού δόθηκε ανάμεσα σ' εμένα (τήν μάνα) καί τόν γιό μου Βανή», ο οποίος είχε σκοπό άν ζούσε «νά γράψη γιά τήν εμπειρία πού έζησε μέ τόν καρκίνο». Αλλά είναι καί μιά μαρτυρία γιά τό πώς εφαρμόζεται στήν πράξη η νηπτική παράδοση τής Εκκλησίας, η υπομονή, η ησυχία καί η νοερά προσευχή, η λεγομένη «Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία» σέ δύσκολες καταστάσεις, όπως είναι η ασθένεια τού καρκίνου, η προθανάτια αυτή εμπειρία.

Ευλογημένο παιδί, ηρωΐδα μάνα, ευαίσθητος καί νηφάλιος πατέρας. Δόξα τώ Θεώ.–

http://www.parembasis.gr/2013/13_07_14.htm

http://paterikos.blogspot.gr/2013/08/blog-post_1456.html#more