Σχόλιο στην επικαιρότητα: Πλούτος και Οικονομιστική Λογική

Σωτήρης Γουνελάς

Καθώς λοιπόν βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι σ’ έναν κλοιό οικονομίστικης αντίληψης της ζωής, καθώς στον αέρα τον ραδιοτηλεοπτικό και όχι μονάχα αυτόν, εναλλάσσονται κρίσεις, διατυπώσεις και κατά το δή λεγόμενον ‘ατάκες’ μεταξύ Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης με κοινό θέμα τους την ελληνική κρίση, το ελληνικό χρέος και όλα τα σχετικά και καθώς οι οθόνες των τηλεοπτικών εκπομπών καλύπτονται από πίνακες λογαριασμών και υπολογισμών για τις επιπτώσεις κάθε νέου μέτρου και κάθε αλλαγής που ψηφίζεται, ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΗ να θυμηθούμε γεγονότα και πραγματώσεις στην μακραίωνη ιστορία μας, προ και μετά Χριστόν, που μπορεί να δώσουν μια άλλη αίσθηση των πραγμάτων αλλά και των χρημάτων.

Θυμίζω λοιπόν ότι στην αρχαία Αθήνα τον 7^ο αιώνα π. Χ. ο Σόλων, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, νομοθετεί τη ‘σεισάχθεια’που σκοπό είχε να απαλλάξει τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά της εποχής από τα τοκογλυφικά χρέη. Έχω αναφέρει και άλλη φορά την αποστροφή του Αριστοτέλη αν όχι και των σημαντικότερων αρχαίων φιλοσόφων για την ‘χρηματιστική’ οικονομία, την οικονομία δηλαδή που έχει ως μοναδικό σκοπό το κέρδος και την οποία θεωρεί ‘παρά φύσιν’. Πολύ περισσότερο εχθρικός είναι εναντίον του τοκισμού. Την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας φούντωσε μια πρακτική δανεισμού με δυσβάσταχτα επιτόκια, πρακτική που συνεχιζόταν παρά τον εκχριστιανισμό της. Το 325 μ. Χ. ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος συγκάλεσε την Α΄ οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας για να επιτευχθεί  εκκλησιαστική ενότητα που είχε κλονιστεί λόγω των θεολογικών θεωριών του Αρείου. Εκεί, συζητήθηκαν και πάρθηκαν αποφάσεις και για πλείστα άλλα ζητήματα μεταξύ των οποίων ήταν η απαγόρευση να δανείζουν κληρικοί  με υψηλούς τόκους.

Στο Βυζάντιο ο πλούτος που βρίσκεται στα χέρια γαιοκτημόνων έχει χρηστική σημασία και δημιουργεί δεσμούς με τη γή ή σε άλλη περίπτωση με μια επαγγελματική τέχνη. Δεν νοείται πλουτισμός χρηματιστικός, ο οποίος μάλιστα να οδηγεί σε ανταλλακτική αξία εισοδήματος, οπότε ο γαιοκτήμονας να διώξει τους δουλοπάροικους και  να δημιουργήσει ελεύθερη εργατική δύναμη. Δεν μεταβάλλεται ο πλούτος σε ατομική δύναμη, αυτήν δηλαδή που αργότερα γέννησε τη σύγχρονη οικονομική ζωή. Βοηθούσε σε αυτό ότι η απόκτηση πλούτου δεν συνδέεται ή δεν μπορεί να αφορά τη διάσταση της οποιασδήποτε σωτηρίας γιατί απλούστατα αυτή η τελευταία προϋποθέτει μετάνοια, συντριβή, ταπείνωση και χαρμολύπη. Δεν παρουσιάστηκε δηλαδή τάση για κεφαλαιοποίηση χρημάτων. Ανάλογα με την κοινωνική του θέση ο άνθρωπος συνδεόταν είτε με τη γή, είτε με τα εργαλεία του, ενώ οι αγρότες χωρικοί και οι ποιμένες αποτελούσαν μόνιμη πανίσχυρη τροφοδοσία των πόλεων και δή της Κωνσταντινούπολης. Το γεγονός ότι υπήρχε απαγόρευση να ασκούν οι ευγενείς εμπορικές δραστηριότητες αποθάρρυνε την ανάπτυξη των επιτυχημένων βιοτεχνιών και έτσι δεν προχώρησε το Βυζάντιο σε βιομηχανική ανάπτυξη. Στο Βυζάντιο ο πλούτος δεν απέβη αφηρημένη δύναμη, ούτε μπορούσε να αναπτυχθεί ελεύθερη εργασία, ώστε να τραπεί το χρήμα σε κεφάλαιο.

Εξάλλου, δεν πρόκειται κανένας να καταλάβει την πραγματικότητα της βυζαντινής αυτής ιστορικής περιόδου, εάν δεν λάβει υπόψη του τη μέριμνα των ανθρώπων για τη βασιλεία των ουρανών και τον προσανατολισμό τους όχι αποκλειστικά στα επίγεια, τη στιγμή μάλιστα που η σωτηρία της ψυχής καταλάμβανε μέγα μέρος στη συνείδησή τους.

Για να το πούμε σε πιο σύγχρονη γλώσσα, ο άνθρωπος των καιρών εκείνων δεν επενδύει στον πλούτο, στα χρήματα, ή στην αυτοκαταξίωσή του, επενδύει στο πνευματικό μέρος της ύπαρξής του και της ζωής του, ούτε χωρίζει την εργασία από την προσευχή, όπως συνέβη κατά την διάρκεια του δυτικού Μεσαίωνα. Ο χριστιανός της  περιόδου εκείνης ανήκε στην πολιτεία του Θεού και ας βολόδερνε συχνά στο χάος του κόσμου, των πολέμων και των εξεγέρσεων. Από μια στιγμή κια ύστερα το μεγάλο πρόβλημα ειδικά στον αναπτυσσόμενο δυτικό κόσμο είναι το ακόλουθο: ενώ στο Βυζάντιο ο άνθρωπος μένει πιστός στον κόσμο του Πνεύματος και στο εσχατολογικό νόημα της ζωής, στη Δύση στρέφεται στην ύλη, και αναζητά στην εργασία, στο εμπόριο, στις κατακτήσεις, στην τέχνη, στην επιστήμη ακόμη και στη μαγεία και την αλχημεία τη σωτηρία της ψυχής. Διογκώνει τη σημασία της πράξης και της δράσης μέσα στον κόσμο ερήμην του Θεού και της σχέσης μαζί του.

Μια τέτοια νοοτροπία εισήχθη εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα και οδήγησε στο σημερινό αδιέξοδο.  Καθώς θέλησαν να φορέσουν στον ελληνικό λαό το καλούπι της κεφαλαιοκρατικής δυτικογενούς ανάπτυξης, ο περισσότερος κόσμος αντέδρασε αντικαπιταλιστικά, χωρίς να έχει πλήρη επίγνωση, είτε επιμένοντας στην αγροτοκτηνοτροφία, είτε οργανώνοντας μικρές οικογενειακές μονάδες βιοτεχνίας, είτε χτίζοντας ακίνητα με τις οικονομίες μιας ζωής και εμφανίζοντας μέχρι σήμερα μια μανία ιδιοκτησίας, που στο βάθος είναι αντικαπιταλιστική , γιατί δεν παράγει χρήμα αλλά ακινητοποιεί το κεφάλαιο και το ρίχνει  στη γή, στην οικία, στην οικογένεια. Όσο εντασσόταν η Ελλάδα σε ευρύτερα σύνολα, όπως αυτό της ευρωπαικής Κοινότητας, τόσο αλλοιωνόταν το πνέυμα της ευχαριστιακής αίσθησης της ζωής και της χαρμολύπης που καλλιεργούσε η Εκκλησία. Η μηχανοποίηση των κοινωνιών δημιούργησε τους αντικειμενικούς όρους για τη λεγόμενη κεφαλαιοκρατική ανάπτυξη.

Όσο οι άνθρωποι εξαρτιώνται από τον χρηματικό πλούτο, γεγονός που σήμερα έχει πάρει τρομαχτικές διαστάσεις, τόσο οι πολίτες θα εγκλωβίζονται σε μια απρόσωπη και αφηρημένη ζωή, η οικογένεια θα διαλύεται, οι οικογενειακές μκρές επιχειρήσεις θα κλείνουν, οι δημιουργικές-παραγωγικές δυνάμεις θα συρρικνώνονται και η οικονομία της χώρας θα βρίσκεται όλο και σε μεγαλύτερη εξάρτηση απο ξένα κεφάλαια και ξένες κυβερνήσεις, οι οποίες θα μας υπαγορεύουν τί πρέπει να κάνουμε,  προπαντός για να εξοφλήσουμε ατέλειωτα χρέη, τα οποία σώρευσε στη χώρα μας η πρόσδεσή μας στο άρμα του δυτικού κεφαλαιοκρατικού πολιτισμού. Μαζί εννοείται με τις ευθύνες που μας αναλογούν και που θα πρέπει το συντομώτερο να τις αναλογιστούμε, αντί να ερίζουμε μικροκομματικά σε μια τόσο βαριά περίοδο  κρίσης.

Διαβάστηκε την Τρίτη 14 Νοεμβρίου στον Ρ/Σ 89,5 της εκκλησίας της Ελλάδος

πηγή: Aντίφωνο