ΚΡΥΦΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΞΕΝΩΝ

Πηγή:http://theoprovlitos.blogspot.com/

................................................................................................................................................................
Λένε οι επαγγελματίες πολέμιοι της Εκκλησίας, ότι το Βυζαντιο δήθεν δεν είχε να επιδείξει διανοηση, τεχνες, επιστημες κλπ. Από που να αρχισω και που να τελειωσω. Θα πρεπει να γινουν πολλαπλες αναρτησεις ανά τομέα. Απλα θα επικαλεστω συνοπτικά τις δηλώσεις του Ροδίτη Τουρκου Υπουργου Παιδείας Resit Galip (1893-1934) όπως μας τις παραθετει ο Γερμανοεβραίος και καταγόμενος από οικογενια ρεφορμιστών Ραββινων Frank Tachau (1929-2010):

Όταν η Κωνσταντινουπολη έπεσε περίπου 500 χρόνια πριν, οι Βυζαντινοί λόγιοι αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την χώρα. Τίποτα δεν μπορουσε να τους κρατήσει. Πολλοί πήγαν στην Ιταλία και έφεραν ως αποτέλεσμα την Αναγέννηση εκεί.

Αλλα και ο Gaston Deschamps (1861-1931), αντικειμενικός Γαλλος περιηγητης του 1888 αναφερει:

Οι μητροπόλεις της Σμύρνης, της Εφέσου και της Φιλαδελφείας διαθετουν ίσως τα περισσότερα σχολεία και το πιό πολυάριθμο διδακτικό προσωπικό από όλες τις ορθόδοξες μητροπόλεις της Τουρκίας. "Η Ελλαδα" εγραφε στα 1728 ο Ελληνας γεωγραφος Μελέτιος "ονομα που άλλοτε ήταν μεγαλο κι ενδοξο και σημερα ταπεινο, η Ελλαδα αποκαλείται από τους ευρωπαίους Γραικία και από τουςΤουρκους και τους άλλους λαούς Ρούμελη. Στην πιο εκτεταμενη εννοια τη περιλαμβανει την Ηπερο, την Ακαρνανια, την Αττικη, την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία, την Αιτωλία, τη Μακεδονία, τη Θρακη, τα ελληνικα νησια του Αιγαίου και του Ιονίου και ολοκληρη την Μικρα  Ασια."

Αδυνατωντας να καταλάβουν με το ξιφος αυτη τη χιμαιρινη αυτοκρατορία, οι Ελληνες, κληρονομοι των Ρωμαιων της Ανατολής, οι Ρωμιοι, όπως τους αποκαλουν οι Τουρκοι, προσπαθουν να διατηρησουν την παλια τους επικράτεια επιστρατεύοντας παντου δασκαλους και δασκαλες. Επι αιωνες η αμεταβλητη και πραγματικα επιτυχημενη τακτικη τους ηταν να διατηρουν με τα σχολειά την παραδοση του ελληνισμου και την ελπιδα της εθνικης αναγεννησης.

Την επομένη της υποταγής τους, τότε που τα παιδιά δεν μπορούσαν να βγούν από το σπίτι τους χωρίς να κινδυνευουν να απαχθούν και πωληθούν ως σκλάβοι, οι μικροι μαθητες γλιστρουσαν τοιχο-τοιχο τη νυχτα για να πανε στο σπιτι του παπά ή του δασκάλου και να μάθουν να διαβαζουν. Ένα δημοτικο τραγουδι διαφυλαττει την συγκινητικη αναμνηση αυτου του θρυλου:

Φεγγαρακι μου λαμπρο
Φεγε μου να περπατω

Ενω οι Πατριαρχες υπερασπιζαν με ολες τους τις δυναμεις τη "Μεγαλη Σχολη του Γενους" του Φαναρίου, η οποία διαθετει παμπολλα χειρογραφα και βιβλια, ενα δικτυο μικρων διασπαρτων σχολείω απλώνονταν στην αυτοκρατορία καω απο τα ματια ων κατακτητων, που δεν κατεδεχονταν να δωσουν σημασια σ αυτο το εργο μεγαλης υπομονης αγνοωντας οτι καποια μερα θα έφενε την ήττα τους. 

Αυτος που θα γραψει την ιστορία του Ελληνισμου κατα την Τουρκικη κυριαρχια και θα καταδειξει με αυτο τον τροπο οτι καμμια πραξη κτηνωδους καταστασης δεν παραγραφεται οταν ο υποταγμενος λαος ξερει να δρα και να περιμενει, πρεπει να εκθεσει λεπτομερειακα και με χρονικη σειρα όλα τα αποτελεσματα και τη σπουδαιοτητα της αποκρυφης και ακατανικητης προσπαθειας: Τα κρυφα σχολεια στις εκκλησίες ή τα σπίτια των ιερέων

>>>>>>>>>>

Τα Ελληνικά σχολεια της Σμυρνης διοικουνται από μια εφορία.. Εφτά ενορίες διαθετουν η καθε μια ένα δημοτικο σχολείο για αγόρια όπου η φοιτηση ειναι δωρεαν. Αυτα τα σχολεια εχουν 1000-1100 μαθητες. Πανω από 600 κοριτσια φοιτουν στο σχολειο της Αγιας Φωτεινης.

Αλλα δεν υπαρχουν μονο οι αναφορες του Deschamps. O Γαλλος επιστήμων Αρχαιολογος Felix Sartiaux (1876-1944) αναφερεται στο Αϊβαλί

Η ευημερια στο ΑΙβαλι ξεκινησε από την πρωτοβουλία και την επιρροή του Έλληνα ιερέα Ιωαννη Δημητρακελλη Οικονομου. Οι Κυδωνιες γρηγορα εγιναν μια πολη αποκλειστικα Ελληνικη , πολυ πλουσια της οποιας ο πληθυσμος αυξηθηκε με μαγικο τρόπο και στα 1816 αριθμούσε 16.000 κατοικος.


Αυτη η προοδος οφειλεται στην αναπτυξη της εκπαίδευση και στην αξιοσημειωωτη συνεργασια εργατων και εργοδοτων που ειχαν συνενωσει τα συμφεροντα τους σ' ενα ειδος συμμετοχης στα κερδη.


Η Ακαδημια ων Κυδωνιων που χρονολογειται από τα τελη του 18ου αιωνα ειναι εργο ενος απαιδευτου Κυδωνιατη που παρεκινειτο ομως από ενα φλογερο πατριωτισμό.

 Ο Sartiaux μαλιστα παρουσιαζει εμπεριστατωμενα το γεγονός ότι τα εγκληματα της κυβερνησης των Νεότουρκων σε βαρος των Ελληνικων και Χριστιανικων πληθυσμών, οι σφαγες, οι καταστροφές κλπ ήταν αποτελεσμα ενος Γερμανικου think tank. Αυτο που διαφευγει του Sartiaux ή απλα αποφευγει εκεινος να το αναφερει είναι οτι τοσο ο Γερμανος αρχηγος στρατου Otto Lieman Von Sanders όσο και ο υπουργος εξωτερικών της Γερμανιας Gottlieb Von Jagow την περιοδο της βιαιης εξοντωσης των Ελληνων σε στρατοπεδα εργασιας για να φτασουν οι Γερμανοεβραίοι λομπίστες στα πετρέλαια του Κουρδισαν και του Ιρακ, ήταν Εβραίοι εξομώτες της πίστης. Οι ίδιοι που έβλεπαν την ίδρυση μιας εβραϊκης αποικίας με χιλιαδες κομπαρσους στην Παλαιστινη ως γεωστρατηγικά συμφερουσα.

Και επειδη ισως νομισει κανεις οτι η εποχη των Κρυφων Σχολειων αλλα και των δυσκολιών και διωγμων από τους κατα τόπους τυράννους ειχε περασει ανεπιστρεπτι απλά και μονον επειδη στην δευτερη περιοδο της Οθωμανικης κατοχης τα πραγματα ήταν περισσότερο ελαστικά και άρχισαν πλεον να ιδρυονται σχολεια σε κατα τόπους περιοχές μεταφέρω την αφήγηση ενός ακόμα ξενου περιηγητη του Diderot ο οπίος αναφερομενος στο σχολειο των Κυδωνιων γραφει

Το 1816 στο σχολειο αυτό μιλουσαν τa Aρχαια Eλληνικα και επαιζαν αρχαιες τραγωδιες όπως την Eκαβη του Ευρυπιδη στις αποθηκες, με τις πορτες κλεισμενες προσεκτικα από τον φοβο μηπως αντιληφθουν απ εξω τα οπλα που αποτελουσαν μερος της ενδυμασιας των ηθοποιων. Και η παραμικρη αφορμη ηταν αρκετη για να κλεισουν το σχολειο όπως το εκλεισαν τον περασμενο χρονο οταν οι Τπυρκοι βλεποντας εναν καθηγητη μουσικης να κτυπα τον χρονο στους μαθητες του ισχυριστηκαν πως τυς εκπαιδευε μ αυτο τον τροπο στην Τεχνη του πολεμου".

Τελιωνοντας, αναρωτιεμαι, η μισαλλοδοξία, ο ανθελληνικος ρατσισμός και ο αντιστοιχος του αντισημιτισμου αντιχριστιανισμος εκεινων των αυτομολημενων δοσιλογων που ομιλουν την ελληνικη ως ξενη γλωσσα, μεχρι ποιου σημειου αχαριστιας και κιτρινισμου μπορει να τους οδηγησουν;. Υπαρχουν όρια τελικα για τους εξωμότες όταν μεχρι και Γαλλικες πηγες αναγνωριζουν αμεσως ή εμεσως της συμβολη της Εκκλησιας στην διατηρηση τoυ Eλληνικου πολιτισμου εν αντιθεσει με δαυτους για τους οποιους πολιτισμος ισον χρημα; Kαι ως ποτε θα τους φιλοξενουμε ακομα αφου προφανως ο χωρος αυτους τους ειναι τοσο ξενος και ανοικειος όσο δηλητηριο σταζει η γραφιδα αλλα και τα εργα και οι ημερες τους. Ποτε θα απαλλαγουμε από δαυτους απελευθερωμενοι από την τυραννία των καθωσπρεπισμών με βαση το λαϊκο δόγμα:

Την προδοσία πολλοί αγάπησαν, τον προδότη κανείς.

Νεώτερα Κρυφα Σχολεια του 20ου Αιώνα
Σχολεια Κατακομβων (Katakombenschule).

Λειτουργησαν στο Νότιο Τυρόλο μετα την προσάρτησή του
το 1918 από την Φασιστική Ιταλία και την απαγόρευση τής
διδασκαλίας της Γερμανικής γλώσσας από τους κατακτητές.
Στα 324 σχολεια με 30.000 μαθητες οι Γερμανοι διδάσκαλοι
αντικαταστάθηκαν από Ιταλούς.

Με πρωτοβουλία του ιερέα Michael Gamper και του
δικηγόρου Josef Noldin η Γερμανοφωνη εκπαίδευση
συνεχίστηκε υπογείως με λαθραία διακίνηση διδαλκτικών
βιβλίων από αγρόκτημα σε αγρόκτημα από τους
απολυμένους Γερμανους δασκαλους
και περι τις 500 εθελόντριες. Η εκπαιδευση επικεντρωθηκε
στην γραφη και αναγνωση των Γερμανικών.
Όσοι διδάσκοντες συλλαμβανονταν
εξορίζονταν στην Νοτιο Ιταλία ενώ και ο ίδιος ο Noldin
εξορίστηκε στην νήσο Λίπαρι.

_________________________________________________

ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ 24 / 3 / 2012 

ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΝΗΜΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΕΚΑΥΜΕΝΟΥ
"ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ"

ΑΝΤΙΒΑΡΟ [link]


Γενναδιος Σχολαριος

Μνήσθητε αδελφοί πόσον τε και ποταπόν υπήρξε το γενος ημών. Ηνα γαρ σοφόν ενδοξον, γενναίον [...] Αλλα νυν, φευ των κακών! Απώλετο παν! Που τα παιδευτήρια της σοφίας; Κατεπόθηαν υπό του Μωάμεθ...

Nis (Νυσσα), Σερβία. Ο Πυργος των Κρανιων,
Ћеле Кула, Ćele Kula
κατασκευασμένος από τα κεφαλια
Σέρβων επαναστατων το 1809 εναντιον του Σουλτανου
Μαχμουντ Β'.

Τα ματια και η καρδιά μου χαιρέτησαν τα λείψανα
των αποκεφαλισμένων εκείνων ανδρείων
των οποίων οι κομμένες κεφαλές αποτέλεσαν
τον ακρογωνιαίο λίθο της ανεξαρτησίας τους.
Μακάρι οι Σέρβοι να διατηρήσουν το μνημείο τους.
Θα διδασκει παντα τα παιδιά τους  την αξία
της ανεξαρτησίας ενός λαού
δείχνοντας τους το τίμημα που οι πατεράδες τους
έπρπε να πληρώσουν γι αυτήν.

Alphonse de Lamartine,
Journey to the East, 1833

Ιησουϊτης Francois Richard (1650)


Πολλες φορές απορω πως κατώθρωσε να επιβιώσει η Χριστιανικη πίστη στην Τουρκία και πως υπάρχουν στην Ελλαδα 1.200.000 Ορθοδοξοι. Και να σκεφτει κανεις ότι ουδεποτε από εποχής του Νερωνος, του Δομητιανού και του Διοκλητιανου έχει να υποστεί ο Χριστιανισμός διωγμους σκληροτερους από αυτους που αντιμετωπίζει σήμερα [1650] η ανατολικη Εκκλησία. Κι όμως οι Έλληνες ειναι αυτυχισμένοι που παραμένουν Χριστιανοί.


Sir Paul Rycaut (1678)
The Present State of the Greek and Armenian Churches
.

« Είναι τραγική η μετατροπή των ιερών της θρησκείας, η αποπομπή του βασιλικού ιερατείου και η μετατροπή των ναών σε τζαμιά. Τα μυστήρια του θυσιαστηρίου τελούνται κρυφά σε μυστικές και σκοτεινές τοποθεσίες. Τέτοιες είδα στις πόλεις και τα χωριά που ταξίδεψα και μοιάζουν μάλλον με κρύπτες ή τάφους παρά με εκκλησίες. Οι στέγες τους είναι σχεδόν στο ύψος της επιφάνειας του εδάφους, για να μην κατηγορηθεί και η ελάχιστη έξαρσητου οικοδομήματος ως θρίαμβος της θρησκείας και πρόκληση προς την υπερηφάνεια τωντεμενών. […] Δεν είναι λοιπόν παράδοξο για την ανθρώπινη λογική, που βλέπει την καταπίεση και την περιφρόνηση στην οποίαν είναι εκτεθειμένοι οι καλοί χριστιανοί, και την αμάθεια στις εκκλησίες τους, που οφείλεται στην πενία του κλήρου, το ότι βρέθηκαν πολλοί που εγκατέλειψαν την πίστη. Μάλλον είναι θαύμα, και επαλήθευση των λόγων του Χριστού πως πύλαι Άδου ου κατισχύσουσιν αυτής , που η εκκλησία εξακολουθεί να διατηρείται μέσα σε τόσομεγάλη καταπίεση, και παρά την τυραννια και τα τεχνασματα που στρεφονται εναντιον της.


Κύριλλος Λούκαρις
Απαντησις προς Λατίνους

«Πως η ανατολική εκκλησία και όλον το γένος των Ελλήνων είναι κακά καταστρεμμένον, τούτο δεν το αρνούμεθα. […] Όσον πως δεν έχομεν σοφίαν και μαθήματα, αλήθεια είναι. […] Αν [όμως] είχε βασιλεύσει ο Τούρκος εις την Φραγγίαν δέκα χρόνους, χριστιανούς εκεί δεν [θα] εύρισκες(!). Και εις την Ελλάδα τώρα διακόσιους χρόνους ευρίσκεται. Και κακοπαθούσιν οι άνθρωποι και βασανίζονται δια να στέκουν εις την πίστιν τους, και λάμπει η πίστις του Χριστού. […] Και σεις μου λέγετε πως δεν έχομεν σοφίαν;»


Χρυσανθος Νοταράς, Πατριαρχης Ιεροσολύμων (1728)

«[Με τα «φροντιστήρια» και τις ακαδημίες που είχαν παλιά,] Αθήναι και Ελλάς ξύμπασα, επί μέγα ευκλείας και δόξης παρήλασεν. Εφ’ όσω γαρ ταύτη γυμνάσια περιφανή και ακαδημίαι ήκμαζον, τοσούτω διατεθρυλλημένη […] ετύγχανε, ως και παροιμία παρ’ Έλλησι κεκρατηκέναι, τον μη Έλληνα βάρβαρον αποφαίνουσα. Εξ ότου δε τούτων εστέρηται, ζυγώ δουλείας βαρυτάτω και τυραννικοτάτω υποπετωκυία, […] δύστηνος και αξία θρήνων αποκατέστη»


 Κούμας 1770

«Οι άγριοι γιανίτσαροι κατέτρωγαν τους πτωχούς χριστιανούς ασπλάχνως. Εζήτουν κρασιά, φαγητά, ενδύματα, αργύριον. […] Τις ηδύνατο να αντισταθή εις τιούτους απαιτητάς; Πολλοί έπιπταν θύματα των γιανιτσάρων ατιμωρητί εις τους δρόμους, διότι δεν ηδυνήθησαν να εκπληρώσωσι τα ζητήματά των. Η Λάρισσα έδειξε τρομερότατα παραδείγματα του λεγομένου. Η τιμή των αρρένων εθυσιάζετο εις τα άγρια πάθη των. Και όσοι φιλόστοργοι και οπωσούν ευκατάστατοι γονείς δεν υπέφεραν την αισχύνην ταύτην, ηναγκάζοντο να εξορίζωσι τα τέκνα των από τας πατρικάς των αγκάλας εις κώμας κατοικουμένας υπό μόνων χριστιανών»

«Δεκαετής έγινε χωρίς να ιδή ούτε εκκλησίαν (διότι την μόνην της Λαρίσσης είχαν κριμνήσει οι Τούρκοι), ούτε κοινόν σχολείον, διότι εφυλάττετο έγκλειστος, δια τον φόβον των γιανιτσάρων»

«Συνηθισθέντες οι γιανίτσαροι να φονεύουν χριστιανούς, ετουφέκιζαν καθ’ εκάστην 10-20 χριστιανούς. Ένα μόνον ναόν είχαν πέντε χιλιάδες κάτοικοι της πόλεως εκείνης, τιμώμενον εις όνομα του αγίου Αχιλλίου, και τούτον τον εκρήμνισαν, με όρκον να μη συγχωρήσωσι πλέον την ανάκτισίν του. Μετά παρέλευσιν εικοσιτεσσάρων ετών, κατά τα οποία οι χριστιανοί εστερούντο την ιεράν ταύτην παραμυθίαν […] ανεκτίσθη ο ναός ούτος επί Σελίμ Γ΄, δια φροντίδος του αξιεπαίνου μητροπολίτου Λαρίσσης Διονυσίου Καλλιάρχου, οπότε ο καλός ούτος ποιμήν ανήγειρε και το παλαιόν Ελληνικόν σχολείον».

«Εις τα πόλεις τα κατοικουμένας το πλείστον μέρος υπό Τούρκων έπασχαν οι άθλιοι [Έλληνες] κακά μεγάλα, ως επί το πλείστον από την κατωτέραν μερίδαν του έθνους τούτου. Διότι ως εκ μέρους της εξουσίας δεν εδοκίμαζαν πολλά βάρη».

«Η τουρκική κυβέρνησις παρεχώρησε [από το 1708] προς τους Έλληνας αξιόλογα προνόμια, εκλέγουσα εξ αυτών τους ηγεμόνας τους διερμηνείς και τους ηγεμόνας της Μολδαβίας και Βλαχίας. Η πολιτική εμπιστοσύνη των ηγεμόνων τούτων παρά τοις οθωμανοίς υπουργοίς εβελτίωσε την τύχην του ελληνικού έθνους. Διά της προστασίας αυτών ήρξαντο τα γράμματα αναφαινόμενα, σχολεία ανεγειρόμενα και η παιδεία διαδιδομένη"

«μετά τον ρωσικόν πόλεμον του 1768-1770 έτους» (ορλωφικά), οπότε «εις καμμίαν πόλιν της Τουρκίας δεν επρόκοπταν οι Γραικοί ούτε εις πλούτη, ούτε εις γνώσεις»

Ρηγας Φερραίος

«Ουρανέ, εσύ είσαι απροσωπόληπτος μάρτυς των τοιούτων κακουργημάτων [του οθωμανικού βλερυρωτάτου δεσποτισμού]. Ήλιε, εσύ βλέπεις καθημερινώς τα τοιαύτα θηριώδη τολμήματα. Γη, εσύ ποτίζεσαι αδιακόπως από τα ρείθρα των αθώων αιμάτων. Ποίος έχει στόμα να με ειπή το εναντίον; Ποίος είναι εκείνος ο τίγρις, ομόψηφος των τοσούτων ανομημάτων, ας εύγη εις το παρόν, και δια πολέμιόν του μάρτυρα, θέλει αποκτήσει όλην την κτίσιν, ήτις αγλώσσως γογγά δια τους αδίκους ώδε εκχυνομένους ρύακας των ανθρωπίνων αιμάτων» 

Α. Κοραής

Σάλπισμα Πολεμιστήριον [1801]:

«Tις εξ ημών δεν εδοκίμασε την απάνθρωπον αγριότητα και ασπλαγχνίαν της διεστραμμένης των Oσμανλίδων γενεάς; Αυτοί […] μας εγύμνωσαν από την προγονικήν ημών δόξαν. […] Τους ιερούς ημών ναούς μετέβαλον εις τζαμία, και μη αρκούμενοι εις το να μας στερούσι τα αναγκαία μέσα του να συστήσωμεν σχολεία εις ανατροφήν και φωτισμόν των ημετέρων τέκνων, μας αρπάζουσιν από τους πατρικούς κόλπους και αυτά τα τέκνα, δια να τα κατηχώσιν εις την θρησκείαν του Μωάμεθ, ή να τα μεταχειρίζωνται..... ω Γραικοί, και πώς να προφέρη το στόμα μου τοιαύτην των Γραικών καταισχύνην; Δια να τα μεταχειρίζωνται εις τας ασελγείς και παρανόμους αυτών ηδονάς. Μας κρίνουσιν αδίκως και μας στερούσι την ζωήν χωρίς έλεον ή κρίσιν. Εις τας κεφαλάς των δυστυχών Γραικών έπεσαν σήμερον όλαι αι φρικταί εκείναι κατάραι, με τας οποίας ο Θεός εφοβέριζε πάλαι τους Ιουδαίους».

«Εξαιτίας των Τούρκων η κοινή πατρίς ημών, η πατρίς των τεχνών και των επιστημών, η πατρίς των φιλοσόφων και των ηρώων, έγινε σήμερον κατοικητήριον της αμαθίας και βαρβαρότητος, αληθές σπήλαιον ληστών, των και απ’ αυτούς τους ληστάς αναιδεστέρων Oσμανλίδων. Δια τους Τούρκους ονειδιζόμεθα και καταφρονούμεθα από τους Ευρωπαίους, οι οποίοι χωρίς τα φώτα της Ελλάδος ήθελον ίσως ακόμη κοιμάσθαι εις τον σκότον της προγονικής αυτών βαρβαρότητος. Tοιαύτα και τοσαύτα, φίλοι και αδελφοί, επάθομεν από το απάνθρωπον γένος των Μουσουλμάνων"

«Των σπουδαζόντων σήμερον εις τα γυμνάσια της Ελλάδος νέων ο αριθμός είναι εκατονταπλάσιος του προ τριάκοντα χρόνων αριθμού»


Αλέξανδρος Υψηλάντης
Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος [24-2-1821]:

«Στρέψατε τους οφθαλμούς σας, ω συμπατριώται, και ίδετε την ελεεινήν μας κατάστασιν! Ίδετε εδώ τους ναούς καταπατημένους, εκεί τα τέκνα μας αρπαζόμενα δια χρήσιν αναιδεστάτην της ασελγούς φιληδονίας των βαρβάρων τυράννων μας, τους οίκους μας γεγυμνωμένους, τους αγρούς μας λεηλατημένους και ημάς αυτούς ελεεινά ανδράποδα!»


Σατωβριανδος
«Από του πολέμου των Ρώσσων, η Πελοπόννησος είναι έρημος. Ο ζυγός των Τούρκων εγένετο βαρύτερος εις τους κατοίκους αυτής. Οι Αλβανοί έσφαξαν μέρος του πληθυσμού. Μόνον χωρία κατεστραμμένα δια πυρός και σιδήρου βλέπει τις. […] Δειναί και παράνομοι εισπράξεις, ύβρεις παντοειδείς αφανίζουσι πανταχόθεν την γεωργίαν και την ζωήν. Ο τυχών αγάς και του μικροτάτου χωρίου δύναται παίζων να διώξη τον χωρικόν εκ της καλύβης του, να αρπάση την σύζυγον αυτού και τα τέκνα και να φονεύσει αυτόν επί προφάσει αναξία λόγου»


J. Griffiths 
Ταξίδια στην Ευρώπη, την Μικρά Ασία και την Αραβία. 
Εμπορικοπολιτική κατάσταση των Ελλήνων,

«Η πολιτική κατάσταση των Ελλήνων που κατοικούν στην Τουρκία είναι εδώ και πολύ καιρό πραγματικά αξιοθρήνητη, και η ποικιλία των ταπεινώσεων στις οποίες αυτοί είναι εκτιθέμενοι, τους έχει οδηγήσει περισσότερες από μια φορές σε απελπισμένους αγώνες για την απελευθέρωσή τους και την αποκατάσταση των αναμφισβήτητων δικαιωμάτων τους»

 «Κατά την διάρκεια της συνομιλίας μας [ο κάπος της Αφισιάς Προποντίδος] επαναλάμβανε συνέχεια το πόσο διακαώς εξακολουθούσε να ελπίζει σε μια αλλαγή στην κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης. Γιατί, ενώ η καλλιέργεια των κτημάτων του και τα φυσικά πλεονεκτήματα του νησιού ήταν τέτοια, ώστε να μπορούν να καλύψουν κάθε ανάγκη, και να οδηγήσουν ακόμη και στην ανεξαρτησία, οι ετήσιοι εκβιασμοί των Τούρκων είχαν καταστήσει όλες τις προσπάθειές του άκαρπες, ενώ η αγωνία, σε κάθε τους επίσκεψη, της προσωπικής του τιμωρίας ή κακοποίησης, δηλητηρίαζε κάθε στιγμή την ύπαρξή του» [Σ.Σ βλεπε Goldman Sachs, ΔΝΤ, Τρόϊκα κλπ]


Δανιήλ Φιλιππίδης

«Δια τα ήθη τους [των Ελλήνων], μα τι να πη τινάς [=κάποιος] δια τα ήθη αυτών οπού είναι υπόζυγοι, υστερημένοι από σχολεία, από βιβλία, από αναθροφή, από παιδεία. Μ’ όλον τούτο, το ελληνικόν εκείνο πνεύμα οπού εμψύχωνε τους προπάτοράς τους, ένας πολυχρόνιος ζυγός, οπού ζωόνει όλα και τα νεκρώνει, δεν ημπόρεσε να το σβήση. Δεν προσμένει παρά ένα αίσιο άνεμο να πνεύση, δια να ανάψη πάλιν εις το θέατρο του κόσμου. Τι ημπορεί να κάμη τώρα από κάτω εις μια ομίχλη, οπού επιπολάζει;»


 Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός

«Σαράντα χρόνους εσπούδαζε ο Μωυσής γράμματα. Έτσι πρέπει και εμείς να σπουδάζωμεν, να μανθάνωμεν γράμματα, δια να ηξεύρωμεν που περιπατούμεν. Και αν δεν εμάθετε γράμματα οι πατέρες και αι μητέρες, να βάνετε τα παιδιά σας να μανθάνουν. Δεν βλέπετε οπού αγρίεψε το γένος μας από την αμάθειαν και εγίναμε ως θηρία; Δια τούτο σας συμβουλεύω να κάμετε κάθε τρόπον να έχετε σχολεία εις τες χώρες σας δια να καταλαμβάνετε το άγιον Ευαγγέλιον, να μην περιπατήτε εις το σκότος»


Θεόδωρος Κολοκωτρώνης

«Εις τον καιρό της νεότητος, όπου ημπορούσα να μάθω κάτι τι, σχολεία, ακαδημίαι δεν υπήρχαν. Μόλις ήσαν μερικά σχολεία, εις τα οποία εμάθαιναν να γράφουν και να διαβάζουν. Οι παλαιοί κοτσαμπάσιδες, όπου ήσαν οι πρώτιστοι του τόπου, μόλις ήξευραν να γράφουν το όνομά τους. Το μεγαλύτερο μέρος των αρχιερέων δεν ήξευρε παρά εκκλησιαστικά κατά πράξιν, κανένας όμως δεν είχε μάθησι. Το ψαλτήρι, το κτωήχι, ο μηναίος, άλλαι προφητείαι ήσαν τα βιβλία οπού ανέγνωσα»


Ματθαίος Παρανίκας:

«Βαθμηδόν όμως, των δεινών αυξανόντων, εμαραίνετο [στην Πελοπόννησο] κατά μικρόν και το δένδρον της παιδείας. Ώστε, ότε οι Ενετοί κατέλαβον την Πελοπόννησον (1685-1715), […] εύρον τους κατοίκους γενικώς ειπείν, αμαθείς, συνετέλεσαν δε και εις την παντελώς παραμελημένην εκπαίδευσιν. Το δε παράδοξον, μοναχοί Λατίνοι ίδρυσαν εδώ και εκεί εκπαιδευτικά καταστήματα, διηύθυνον σχολεία, εις α άνευ δισταγμού οι Έλληνες έπεμπον τα τέκνα των. Ειργάζοντο επίσης να συστήσωσιν εν Τριπόλει τακτικόν Γυμνάσιον. Δια τούτων και ετέρων παραπλησίων ενόμιζεν ο Γριμάνης, ο Ενετός Αρμοστής, ότι «ίσως θέλει αποσπασθεί της βαρβαρότητος, υπό την αισίαν εξουσίαν των Ενετών, η διδάσκαλος πάσης επιστήμης και τέχνης αρχαία Ελλάς»

«Εν ταις ασιατικαίς επαρχίαις του Οθωμανικού κράτους […] μετά παντοία δεινά, α υπέστησαν, η αχλύς βεβαίως επικάθησε βαρυτέρα, και το σκότος ην παχύτερον. Ου μόνον δε το έθνος επιέζετο, αλλά και η γλώσσα, φευ! πολλαχού έπαθε διαστροφήν, παραφθοράν και ήτταν. Και όμως, εν ταις επαρχίαις ταύταις, εν αις που περί τας μονάς το ζώπυρον των γραμμάτων διετηρείτο, ίχνη Σχολών και λογίων μέχρι των μέσων της ΙΖ΄ εκατονταετηρίδος δεν ευρίσκομεν»

 
Ιακωβάκης Ρίζος-Νερουλός

«Ο Μαυροκορδάτος, απολαύων ευνοίας και τιμής παρά το οθωμανικώ υπουργείω, υπερησπίζετο το έθνος αυτού κατά των αρπαγών και συκοφαντιών των εν ταις επαρχίαις διοικητών, ελάμβανεν άδειαν του συνιστάν σχολεία δημόσια εν διαφόροις τουρκικαίς πόλεσι της ευρωπαϊκής και ασιατικής Τουρκίας»,

«έκλειον δε τα στόματα των εν ταις επαρχίαις διοικητών ότε μεν δια δώρων, ότε δε δια της ισχυράς προς τους πάτρωνας αυτών μεσιτείας». «Τα ανωτέρω σχολεία των επιστημών και της φιλολογίας ηνοίγοντο [από τον Μαυροκορδάτο αλλά και από τον Παναγιωτάκη Νικούσιο] μόνον ως δήθεν σωφρονιστικοί οίκοι [Maisons de correction], ήτοι φυλακαί» 

«Οι Τούρκοι απηγόρευαν επί κεφαλική ποινή την οικοδομήν νέων εκκλησιών. […] Εμπόδιζον δε δια της αυτής αυστηρότητος και την καθίδρυσιν δημοσίων σχολείων, φοβούμενοι μήπως οι χριστιανοί διδασκόμενοι αποβώσι δούλοι επικίνδυνοι και δυσκυβέρνητοι»



 Noehden (1820).  
The Classical Journal,

«Το Γυμνάσιον ή Λύκειον Μηλιωτικόν είναι αρκετά μακριά από το φθονερό μάτι του Τούρκου κυβερνήτη, και επιπλέον έχει διασφαλισθεί από τις επιβουλές του με ιδιαίτερα προνόμια και ασυλίες, που έχουν δοθεί στην πόλη από την κυβέρνηση»

«Και ενώ αυτές οι θετικές και ευχάριστες ιδέες γίνονται πράξη, είναι αδύνατο να μην θυμηθούμε και την δύναμη του δεσποτισμού που αιωρείται πάνω από τη χώρα, και που με την ψυχρή αρπακτικότητά του μπορεί αμέσως να καταστρέψει τους καρπούς των προσπαθειών πολλών επίμοχθων ετών. Αλλά, παρόλα αυτά, οι φίλοι της ανθρωπότητας οφείλουν να μη να αποθαρρυνθούν από το να θέτουν χείρα σε μια τόσο αξιέπαινη εργασία»


Steven Ransiman

«Tα σχολεία χρειάζονταν χρήματα. Και το πατριαρχείο ήταν πάντοτε στενεμένο από χρήματα. [… Άλλωστε], ήταν απίθανο ότι οι Τούρκοι θα επέτρεπαν ποτέ στην Εκκλησία να μαζέψει αρκετά χρήματα για να προικοδοτήσει πολλά σχολεία. Αλλά, ακόμη κι αν βρισκόταν χρήματα, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν οι τουρκικές αρχές στις επαρχίες θα επέτρεπαν να λειτουργήσουν ελληνικά σχολεία σε ευρεία κλίμακα. Καμιά επίσημη απαγόρευση δεν υπήρξε ποτέ. Αλλά τα σχολικά κτίρια μπορούσαν να δημευθούν και οι μαθητές να σταλούν σπίτια τους, έτσι ώστε στο τέλος να μην αξίζει να συντηρούνται τα σχολεία». Και αυτό γιατί ενώ «η Υψηλή Πύλη δεν επενέβη ποτέ στην Πατριαρχική Ακαδημία στην Κωνσταντινούπολη, οι επαρχιακοί διοικητές μπορούσαν να είναι όσο καταπιεστικοί ήθελαν. Και πολλοί από αυτούς θεωρούσαν την εκπαίδευση των μειονοτήτων ως το περισσότερο ανεπιθύμητο πράγμα»


Δανιήλογλου, ιστορικός

«Εκ των πολλών της Ανατολής χωρών, αίτινες επέπρωτο να καταπλακώθωσιν υπό την βαρείαν πλάκα της βαρβαρότητος και της αποξενώσεως παντός εθνικού χρήματος, πρωτίστως έλαβε δυστυχίαν να είναι η Μικρά Ασία ως πρωιμότερον απολέσασα την προγονικήν γλώσσαν και τα παρεπόμενα αυτή εθνικά αγαθά. Ακόμη και περί τα μέσα του ΙΗ΄ αιώνος (1750) ουδαμού της Μικράς Ασίας υπήρχον σχολεία εκτός της Σμύρνης και της Καισαρείας. Πανταχού της Μικράς Ασίας γενική υπήρχεν αμάθεια και άγνοια των εν τοις ναοίς αναγιγνωσκομένων, άπερ κατά πατροπαράδοτον μόνον συνήθεια ήσαν εν χρήσει»


Νικόλαος Δραγούμης

«Κατά τας ασιάτιδας χώρας […] προ αιώνων δεν είχεν ακουσθή η γλυκεία του Πλάτωνος ή του Χρυσοστόμου φωνή, όπου δια τον φόβον των κρατούντων ελάχιστος αριθμός μαθητών μετέβαινον δια νυκτός εις σχολείον κείμενον εν παραβύστω τινί γωνία, άδοντες, ως ει επλανόντο χάριν ευθυμίας εις τα οδούς, το επίτηδες ποιηθέν άσμα: Φεγγαράκι μου λαμπρό»

«Ουχί μόνον κοπιώντες, αλλά και κινδυνεύοντες εσπούδαζον οι πατέρες ημών γράμματα. Έκαστος των Τούρκων, και ο έσχατος, ως γνωστόν, είχε το δικαίωμα να τυραννή, να φορολογή και να φονεύη τους οπαδούς του Χριστού. Επειδή δε τα σχολεία διήγειραν τας υποψίας αυτών και τα κατέτρεχον παντοιοτρόπως, και διδάσκαλοι και μαθηταί εσοφίζοντο παντοίους επίσης τρόπους δια να αποφεύγωσι την οργήν των. Και οσάκις συνήρχοντο εις το σχολείον, εις εξ αυτών, ιστάμενος πλησίον του παραθύρου ως κατάσκοπος, έστρεφεν ανήσυχος πανταχού το βλέμμα, και έδιδε προς τους άλλους την είδησιν ότι έβλεπεν Οθωμανόν ερχόμενον μακρόθεν. Και αμέσως εγίνετο βαθεία σιωπή! Διότι ουαί και εις διδάσκοντας και εις διδασκομένους, εάν ο αγέρωχος διαβάτης ήκουε θόρυβον ή φωνάς μαρτυρούσας διδασκαλίαν! Ανέβαινεν όλως πνέων θυμόν εις το επίτηδες ζοφούμενον σχολείον, και εξυλοκόπει και ετραυμάτιζε και μίαν-μίαν απέσπα τας τρίχας του διδασκάλου, ένα ετύγχανε φέρων (ως σύνηθες τότε) πώγωνα!

Ως εάν έφερε μεγαλόσταυρον εις τον λαιμόν, και ταινίαν εγκάρσιον εις το στήθος, εκαυχάτο πάντοτε ο πατήρ μου ότι εδάρη υπό Οθωμανού χάριν των ελληνικών γραμμάτων.

«Δια τοιούτων κόπων και κινδύνων, προσέθετεν επί τέλους οσάκις διηγείτο ταύτα, εδιδασκόμεθα και εδιδάσκομεν. Και υπεμένομεν όλα καρτερικώς και αγαλλώμενοι»


Χαρίλαος Τρικούπης

«Πρό τινος καιρού είχαν συστηθή εν ταις πρωτευούσαις των Χανίων και της Ρεθύμνης δύο αλληλοδιδακτικά σχολεία. Αν και η περί της συστάσεως αυτών άδεια ηγοράσθη διά αδράς δαπάνης, και η διδασκαλία ήτον η συνήθης, τα σχολεία ταύτα εθεωρήθησαν σχολεία αποστασίας και πολέμου, εκλείσθησαν μεσούντος του Μαρτίου, και οι διδάσκαλοι εφυλακίσθησαν».


Κ. Κριτοβουλίδης

«Παρωργισμένοι οι Τούρκοι της Κυδωνίας εναντίον του επισκόπου της Κισάμου Μελχισεδέκ Κρητός, […] μισούντες δε και τον εν τω φρουρίω αλληλοδιδάσκαλον Καλλίνικον Βερροιαίον, δια τον νέον της αλληλοδιδασκαλίας τρόπον, […] απεφάσισαν να δώσωσι το πρώτον σημείον των μελετηθέντων σχεδίων κατά των χριστιανών εις πρώτους αυτούς.

Ώρμησαν λοιπόν […] και αμφοτέρους οχλαγωγικώς έρριψαν εις τα φυλακάς του φρουρίου, καίτοι εναντιουμένου του Λατίφη, πασά τότε όντος της διοικήσεως Κυδωνίας. Συνάμα δε περιεκύκλωσαν και το ελληνικόν της Κυδωνίας σχολείον, από το αυτό της εκδικήσεως πάθος ελαυνόμενοι. […]

Εκ συνθήματος δε, αυθημερόν σχεδόν, απήγαγον και οι εν Ρεθύμνη Τούρκοι εκ των χωρίων τον αλληλοδιδάσκαλον Γεώργιον Βάον Σίφνιον. […]

Οχλαγωγικώς λοιπόν, μετ’ ου πολύ οι Τούρκοι [της Κυδωνίας], διαρρήξαντες την ειρκτήν, απήγαγον εις την αγχόνην […] τον αρχιερέα και [τον] ελληνοδιδάσκαλον. Ημιθανής έφθασεν εις τον τόπον της καταδίκης ο Καλλίνικος! […] Απαγχονίσαντες δε τούτους, ετράπησαν παραχρήμα εις βιαιοπραγίας κατά χριστιανών, μη υπείκοντες του λοιπού ουδέ εις διαταγάς αρχών»


Ελληνες Επαναστατες Αρκαδίου 14/5/1866

«35 έτη παρήλθον, και κατά το διάστημα τούτο η ζωή των πατέρων ημών και ημών των ιδίων υπήρξε σειρά καταπιέσεων, αδικιών και δυστυχημάτων. […] Βαρυτάτους φόρους καθ’ εκάστην αυξανομένους πληρώνομεν, πλην ουδέν των καλών, όσα πάντες οι λαοί εις αντάλλαγμα των βαρών τούτων χαίρουσιν, απολαμβάνομεν. Η δικαιοσύνη είναι παρ’ ημίν άγνωστος. Ούτε δικαστήρια αντάξια του ονόματος έχομεν, ούτε νόμους. Διοίκησις είναι η αυθαίρετος θέλησις του αντιπροσώπου της Υψηλής Πύλης. Τα τέκνα ημών ένεκα ελλείψεως σχολείων ανατρέφονται εν τω σκότει της αμαθείας. Τα ολίγιστα σχολεία τα οποία έχομεν, συντηρούμεν σχεδόν πάντα εκ του υστερήματος ημών»

C. Iken (Γερμανος λογιος)
Στέφανος Κανελλος 1822


«Οι Τούρκοι εμπόδιζαν τα σχολεία αυστηρότερα και από τας εκκλησίας. […] Δια τούτο… [ οι Γραικοί] επροσπαθούσαν […] να συστένουν κοινά σχολεία κρυφίως, όπου και των πτωχών τα τέκνα τα τέκνα ανεξόδως εδιδάσκοντο»

«Οι Τούρκοι απηγόρευαν επί κεφαλική ποινή την οικοδομήν νέων εκκλησιών. […] Εμπόδιζον δε δια της αυτής αυστηρότητος και την καθίδρυσιν δημοσίων σχολείων, φοβούμενοι μήπως οι χριστιανοί διδασκόμενοι αποβώσι δούλοι επικίνδυνοι και δυσκυβέρνητοι»


Φωτάκος
«Μόνοι των οι Έλληνες εφρόντιζαν δια την παιδείαν, η οποία εσυνίστατο εις το να μανθάνουν τα κοινά γράμματα, και ολίγην αριθμητικήν ακανόνιστον. Εν ελλείψει δε διδασκάλου ο ιερεύς εφρόντιζε περί τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο εν τω σκότει και προφυλακτά από τους Τούρκους»


 Rene Puaux 1913


«Κανένα βιβλίο τυπωμένο στην Αθήνα δεν γινόταν δεκτό στα σχολεία της Ηπείρου. Ήταν επιβεβλημένο να τα προμηθεύονται όλα από την Κωνσταντινούπολη. Η Ελληνική Ιστορία ήταν απαγορευμένη. Στην περίπτωση αυτή λειτουργούσαν πρόσθετα κρυφά μαθήματα. Χωρίς βιβλία, χωρίς τετράδια ο νεαρός Ηπειρώτης μάθαινε για τη μητέρα Πατρίδα, διδασκόταν τον Εθνικό της Ύμνο, τα ποιήματά της και τους ήρωες της. Οι μαθητές κρατούσαν στα χέρια τους τη ζωή των δασκάλων τους. Μία ακριτομυθία, μια καταγγελία ήταν αρκετή. Δεν είναι συγκινητικό, αυτά τα διακόσια μικρά αγόρια και τα διακόσια πενήντα κοριτσάκια να δέχονται τις επιπλέον ώρες των μαθημάτων (στην ηλικία, που τόσο αγαπούν τα παιχνίδια), να συζητούν για την Ελλάδα και επιστρέφοντας στις οικογένειές τους με τα χείλη ραμμένα να κρατούν τον ενθουσιασμό μυστικό στην καρδιά;»


Παρανίκας

«Βαθμηδόν όμως, των δεινών αυξανόντων, εμαραίνετο [στην Πελοπόννησο] κατά μικρόν και το δένδρον της παιδείας»





Γεωργιος Χασιώτης

«Για μακρά περίοδο, η εκπαίδευση ήταν ασήμαντη. Πραγματικά, πώς να πάει κανείς σχολείο; Πώς να διασχίσει τους δρόμους; Γιατί μόλις έβγαιναν τα παιδιά από το πατρικό τους σπίτι –αλίμονο!– τα άρπαζαν οι γενίτσαροι, μια ορδή τόσο μισητή και τόσο φοβερή! Την νύχτα, με το φως της σελήνης, λέει ένα λαϊκό τραγούδι, τα Ελληνόπουλα, αψηφώντας την τουρκική σκληρότητα, έτρεχαν στα σχολεία για να πάρουν από εκεί μερικά ράκη του αρχαίου πολιτισμού της πατρίδας τους»

«Το σχολείον της κοινότητος ή της χώρας ην ταπεινός τις πρόναος ή αφανές οίκημα, περιδεώς κλειόμενον και ανοιγόμενον, ένθα οι μαθηταί, επί ψαθίων καθήμενοι οκλά, εδιδάσκοντο τα κολλυβογράμματα»


Ευαγγελίδης

«Οι χρόνοι ήσαν σκοτεινοί και ζοφεροί διά το γένος, η δε καλλιέργεια των γραμμάτων επικίνδυνον εγχείρημα και όμως, παρ’ όλους τους απαγορευτικούς νόμους των Τούρκων, […] οι Έλληνες κρύφα και εν παραβύστω εκαλλιέργουν τας Μούσας»