του Roberto PECCHIOLI
Όσοι διαβάζουν, μελετούν, ενημερώνονται και στοχάζονται ξέρουν ότι δεν ξέρουν. Ζούν την άγνοιά τους –με την έννοια να μην έχεις επίγνωση– με δυσφορία, προσπαθώντας, όσο καλύτερα μπορούν, να διορθώσουν την κατάσταση. Φοβόμαστε ότι αυτή η στάση γίνεται όλο και λιγότερο διαδεδομένη. Διαδίδεται μια άγνοια τής άγνοιας που συνορεύει με τον λειτουργικό αναλφαβητισμό, ένα πρόβλημα από το οποίο δεν εξαιρούνται όσοι επιδεικνύουν πτυχία και διπλώματα.
Έτυχε να μιλάμε στο μπαρ με έναν γνωστό που είναι κάτοχος πτυχίου τεχνολογίας και επιστήμης. Ήθελε οπωσδήποτε να πληρώσει τον λογαριασμό για έναν καπουτσίνο και ένα κρουασάν –λιγότερο από τρία ευρώ– με πιστωτική κάρτα, αγανακτισμένος με την άρνηση του ιδιοκτήτη, αναγκασμένος να πληρώσει προμήθεια στον διαχειριστή του συστήματος. Απευθυνόμενος στον συγγραφέα, εξέφρασε τη λύπη του για την υστεροφημία όσων δεν εκτιμούν τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής πληρωμής.
Προσπαθήσαμε να του εξηγήσουμε ότι κάποιοι από τους λόγους του εμπόρου ήταν βάσιμοι, επικαλούμενος τον αδικαιολόγητο πλουτισμό του χρηματοπιστωτικού συστήματος που απαιτεί, όπως ο Ghino di Tacco, ένας μεσαιωνικός ληστής, και όπως οι μαφίες, ένα ποσοστό - χρήματα προστασίας; - σε κάθε συναλλαγή.
Εξυψώσαμε την ελευθερία της ελεύθερης διάθεσης του δικού μας φυσικού χρήματος (φρικτή έκφραση) και υπογραμμίσαμε τη δύναμη παρακολούθησης, κατεύθυνσης και κοινωνικού ελέγχου του ηλεκτρονικού χρήματος, που θα γίνει νομιμοποιημένη δουλεία με την εισαγωγή του ψηφιακού ευρώ της κεντρικής τράπεζας.
Καμία αντίδραση. Ο νεαρός άνδρας δεν έδειξε σημάδια συμφωνίας ή διαφωνίας, ούτε έδειξε καμία αντίθεση στα επιχειρήματά μας. Απλώς -και δυστυχώς- δεν κατάλαβε, σε σημείο να χάσει τελείως την προσοχή. Η ουσία του θέματος δεν τον ενδιέφερε. το θέμα πρέπει να φαινόταν ασυνήθιστο, περίπλοκο ή ίσως μάταιο, ποιος ξέρει.
Έχουμε βιώσει τη δύναμη του συστήματος εξουσίας. Μία από τις πολλές μεταβάσεις που μας οδηγεί είναι προς την άγνοια, την απληροφόρηση και την αδιαφορία για την κατανόηση γεγονότων, αιτιών και αποτελεσμάτων. Έλλειψη γνώσης που τροφοδοτείται από την απεριόριστη (και νωχελική) εμπιστοσύνη στις επίσημες έννοιες, στην κυρίαρχη αφήγηση, στις συχνές ερωτήσεις, τις τυποποιημένες απαντήσεις σε προσυσκευασμένες ερωτήσεις που βρίσκονται σε ιστότοπους.
Το συμπέρασμα είναι αποθαρρυντικό: η μέση ανθρωπότητα –μορφωμένη ή μη, ελάχιστη σημασία έχει– δεν ενδιαφέρεται για την ελευθερία, παρά μόνο με τη χυδαία μορφή της απουσίας περιορισμών που περιγράφεται προφητικά από τον Τοκβίλ. Οι μάζες μισούν τη σκέψη, και ακόμη περισσότερο τον προβληματισμό.
Αν έχει πρόβλημα, απαιτεί έτοιμη, προκαθορισμένη λύση. Η εξουσία το γνωρίζει αυτό και ενεργεί αναλόγως, δημιουργώντας ψεύτικα προβλήματα στα οποία με μέλι προτείνει εξίσου ψεύτικες, στερεότυπες λύσεις. Συγκεκριμένα, αν η πληρωμή με κάρτα, η πληκτρολόγηση ενός κωδικού που ενεργοποιεί μια πρόσθεση ή αφαίρεση φαίνεται βολικό, το κάνει χωρίς να κάνει ερωτήσεις. Ακριβώς σαν να εμφανίζετε ένα πράσινο πάσο, να κρατάτε το λεγόμενο ψηφιακό πορτοφόλι στην τσέπη σας και να πιστεύετε την επίσημη έκδοση σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Ένας ευτυχισμένος σκλάβος της φαινομενικής ελευθερίας. Δέχεται με χαρά να πηγαίνει με τη ροή: είναι τόσο άνετο. Μοιάζει με χυδαιοποίηση της αρχής του ξυραφιού του Occam, που προδιαγράφει την επιλογή της απλούστερης λύσης. Δεν έχει νόημα να διαφωνούμε για τα πλεονεκτήματα: η λογική είναι κουραστική.
Έτυχε να μιλάμε στο μπαρ με έναν γνωστό που είναι κάτοχος πτυχίου τεχνολογίας και επιστήμης. Ήθελε οπωσδήποτε να πληρώσει τον λογαριασμό για έναν καπουτσίνο και ένα κρουασάν –λιγότερο από τρία ευρώ– με πιστωτική κάρτα, αγανακτισμένος με την άρνηση του ιδιοκτήτη, αναγκασμένος να πληρώσει προμήθεια στον διαχειριστή του συστήματος. Απευθυνόμενος στον συγγραφέα, εξέφρασε τη λύπη του για την υστεροφημία όσων δεν εκτιμούν τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής πληρωμής.
Προσπαθήσαμε να του εξηγήσουμε ότι κάποιοι από τους λόγους του εμπόρου ήταν βάσιμοι, επικαλούμενος τον αδικαιολόγητο πλουτισμό του χρηματοπιστωτικού συστήματος που απαιτεί, όπως ο Ghino di Tacco, ένας μεσαιωνικός ληστής, και όπως οι μαφίες, ένα ποσοστό - χρήματα προστασίας; - σε κάθε συναλλαγή.
Εξυψώσαμε την ελευθερία της ελεύθερης διάθεσης του δικού μας φυσικού χρήματος (φρικτή έκφραση) και υπογραμμίσαμε τη δύναμη παρακολούθησης, κατεύθυνσης και κοινωνικού ελέγχου του ηλεκτρονικού χρήματος, που θα γίνει νομιμοποιημένη δουλεία με την εισαγωγή του ψηφιακού ευρώ της κεντρικής τράπεζας.
Καμία αντίδραση. Ο νεαρός άνδρας δεν έδειξε σημάδια συμφωνίας ή διαφωνίας, ούτε έδειξε καμία αντίθεση στα επιχειρήματά μας. Απλώς -και δυστυχώς- δεν κατάλαβε, σε σημείο να χάσει τελείως την προσοχή. Η ουσία του θέματος δεν τον ενδιέφερε. το θέμα πρέπει να φαινόταν ασυνήθιστο, περίπλοκο ή ίσως μάταιο, ποιος ξέρει.
Έχουμε βιώσει τη δύναμη του συστήματος εξουσίας. Μία από τις πολλές μεταβάσεις που μας οδηγεί είναι προς την άγνοια, την απληροφόρηση και την αδιαφορία για την κατανόηση γεγονότων, αιτιών και αποτελεσμάτων. Έλλειψη γνώσης που τροφοδοτείται από την απεριόριστη (και νωχελική) εμπιστοσύνη στις επίσημες έννοιες, στην κυρίαρχη αφήγηση, στις συχνές ερωτήσεις, τις τυποποιημένες απαντήσεις σε προσυσκευασμένες ερωτήσεις που βρίσκονται σε ιστότοπους.
Το συμπέρασμα είναι αποθαρρυντικό: η μέση ανθρωπότητα –μορφωμένη ή μη, ελάχιστη σημασία έχει– δεν ενδιαφέρεται για την ελευθερία, παρά μόνο με τη χυδαία μορφή της απουσίας περιορισμών που περιγράφεται προφητικά από τον Τοκβίλ. Οι μάζες μισούν τη σκέψη, και ακόμη περισσότερο τον προβληματισμό.
Αν έχει πρόβλημα, απαιτεί έτοιμη, προκαθορισμένη λύση. Η εξουσία το γνωρίζει αυτό και ενεργεί αναλόγως, δημιουργώντας ψεύτικα προβλήματα στα οποία με μέλι προτείνει εξίσου ψεύτικες, στερεότυπες λύσεις. Συγκεκριμένα, αν η πληρωμή με κάρτα, η πληκτρολόγηση ενός κωδικού που ενεργοποιεί μια πρόσθεση ή αφαίρεση φαίνεται βολικό, το κάνει χωρίς να κάνει ερωτήσεις. Ακριβώς σαν να εμφανίζετε ένα πράσινο πάσο, να κρατάτε το λεγόμενο ψηφιακό πορτοφόλι στην τσέπη σας και να πιστεύετε την επίσημη έκδοση σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Ένας ευτυχισμένος σκλάβος της φαινομενικής ελευθερίας. Δέχεται με χαρά να πηγαίνει με τη ροή: είναι τόσο άνετο. Μοιάζει με χυδαιοποίηση της αρχής του ξυραφιού του Occam, που προδιαγράφει την επιλογή της απλούστερης λύσης. Δεν έχει νόημα να διαφωνούμε για τα πλεονεκτήματα: η λογική είναι κουραστική.
